Kalendarz pylenia, czyli co obecnie pyli?

Jednym z głównych objawów alergii na pyłki roślinne w powietrzu jest alergiczny nieżyt nosa. Objawia się on częstym kichaniem, męczącym katarem i uczuciem zatkanego nosa. Innym częstym symptomem jest alergiczne zapalenie spojówek, powodujące zaczerwienienie, świąd i łzawienie obu oczu. Rzadziej alergia może objawiać się obrzękiem w jamie ustnej i drogach oddechowych. Okres pylenia roślin to czas, w którym te objawy się nasilają. 

Na pomoc alergikom przychodzi kalendarz pylenia. Przedstawia on informacje o okresach największej intensywności pylenia poszczególnych roślin. Dzięki tej wiedzy osoba uczulona wie, kiedy powinna ograniczyć przebywanie na zewnątrz.

Kalendarz pylenia nie jest uniwersalny na terenie całej Polski. Istnieją lokalne różnice w intensywności pylenia. Kwitnienie traw i drzew najwcześniej rozpoczyna się w południowo-zachodniej części kraju, a dopiero po około 2 tygodniach dociera do części północno-wschodniej. Poza tym na intensywność pylenia mają wpływ warunki atmosferyczne oraz zanieczyszczenie powietrza.

Sezon alergiczny w Polsce rozpoczyna się pyleniem drzew. Najczęściej uczulają pyłki leszczyny, olchy, brzozy, platana, topoli oraz dębu. Pierwsze objawy alergii na leszczynę i olchę pojawiają się wcześnie, ponieważ na przełomie stycznia i lutego. Kwiatostany tych dwóch gatunków drzew zaczynają pylić przed rozwinięciem pierwszych liści, dlatego alergeny dostają się do powietrza przed kwitnieniem.

Najczęstszą przyczyną alergii na pyłki drzew jest brzoza. Szacuje się, że w Europie jest na nią uczulonych ponad 100 mln osób. Pylenie brzozy jest najbardziej intensywne w kwietniu i na początku maja. Innym silnym alergenem jest pyłek dębu, który również pojawia się w podobnym okresie.

Szczególnym alergenem jest puch topoli, który uczula stosunkowo rzadko. Ma jednak silne właściwości drażniące, co często jest mylone z objawami alergii. Puch topoli pojawia się z początkiem marca, co zwiastuje sezon na pylenie traw, a  kończy się w maju.

Jedną z najczęstszych przyczyn alergii w naszej strefie klimatycznej są pyłki traw. W Polsce rośnie prawie 200 różnych ich gatunków. Te najczęściej powodujące uczulenie to kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa oraz tymotka. Jednak ze względu na podobieństwo w strukturze alergenów oraz często występujące reakcje krzyżowe specjaliści łączą je w jedną grupę w kalendarzach pylenia. Do tej grupy należą także zboża, spośród których najczęściej uczula żyto.

Okres pylenia traw rozpoczyna się w okolicy drugiej połowy maja i trwa aż do sierpnia. Główny sezon pyłkowy, w którym objawy alergii stają się najsilniejsze, przypada na czerwiec i pierwszą połowę lipca.

Innym ważnym alergenem jest pyłek bylicy – rośliny zielnej często spotykanej na wszelkich nieużytkach. Ta roślina pyli od drugiej połowy lipca do początku września.

Innym powodem alergii sezonowych mogą być grzyby pleśniowe. Alergię zazwyczaj powodują zarodniki rodzajów Alternaria i Cladosporium. Pleśnie pasożytują na roślinach, liściach, sianie lub słomie, a alergenami są uwalnianie przez nie zarodniki. Proces tworzenia zarodników trwa przez cały rok, przez co objawy alergii mogą być całoroczne. Jednak szczyt intensywności zarodnikowania, a co za tym idzie – najbardziej intensywne objawy alergii, przypada na lipiec oraz sierpień.

Znając kalendarz pylenia, osoba z alergią wie, kiedy powinna unikać wychodzenia na zewnątrz. Jeśli uczulająca roślina jest w trakcie pylenia, zaleca się:

• spędzanie czasu w zamkniętych pomieszczeniach, a unikanie zajęć na świeżym powietrzu,
• stosowanie filtrów i oczyszczaczy powietrza,
• ograniczenie wietrzenia wnętrz,
• zamykanie okien podczas podróży samochodem,
• zmianę odzieży i dokładne umycie się po powrocie do domu,
• unikanie suszenia prania na świeżym powietrzu,
• omijanie skoszonych pól i trawników,
• noszenie okularów przeciwsłonecznych, aby ograniczyć kontakt oczu z alergenami,
• wychodzenie na zewnątrz i uprawianie sportów na dworze po długotrwałym deszczu.

Działania profilaktyczne zazwyczaj nie wystarczają, aby w całości zniwelować objawy alergii.
Dlatego jeśli zaczynają być one uporczywe i  utrudniają codzienne funkcjonowanie, warto zastosować leki przeciwalergiczne. Przy objawach alergicznego nieżytu nosa pomoże włączenie sprayu do nosa zawierającego glikokortykosteroid, np. furoinian mometazonu. Takie preparaty są zarówno dostępne na receptę, jak i bez niej. Przed aplikacją warto przepłukać śluzówkę nosa wodą morską. Krople oczne z substancją przeciwalergiczną, np. olopatadyną lub ketotifenem, skutecznie ograniczą objawy alergicznego zapalenia spojówek. Lekarz może także zalecić doustne leki przeciwalergiczne, np. lewocetyryzynę, feksofenadynę lub bilastynę.

Bibliografia:
Paszkowski J. Alergia pyłkowa. Medycyna rodzinna 1999; 2: 35-40 (dostęp 29.02.2020).
Kalendarz pylenia roślin [data dostępu: 17.03.2024] http://www.alergen.info.pl/kalendarz_pylenia_roslin.php?r=region_4 
Rapiejko, P., & Lipiec, A. (2018). Serwisy z ogólnopolskimi informacjami o stężeniu pyłku roślin w Polsce w 2018 roku. Alergoprofil, 14(1), 17-20.
Samoliński, B., Krzych-Fałta, E., Lipiec, A., & Samoliński, K. (2022). Przygotowanie do sezonu pylenia 2023. Alergoprofil, 18(4), 3-10.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka