Odwodnienie organizmu – przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie

Odwodnienie jest stanem spowodowanym nadmierną utratą płynów z ustroju. Pojawia się, gdy straty płynów przekraczają ich pobór, w związku z czym organizm nie może właściwie funkcjonować. Dolegliwość często występuje u małych dzieci, osób w podeszłym wieku i z niektórymi schorzeniami. Z kolei u zdrowych dorosłych, mających dostęp do wody, ten stan jest rzadkością. Odwodnienie może być przyczyną poważnych chorób oraz komplikować wcześniej istniejące problemy zdrowotne.

Do głównych przyczyn odwodnienia, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, należą ciężkie wymioty i biegunka. U najmłodszych są to najczęstsze powody występowania problemu. Dzieci mogą doświadczyć odwodnienia już po kilku godzinach trwania takich dolegliwości.

Ponadto przyczynami odwodnienia mogą być: gorączka, obfite pocenie się czy zwiększone oddawanie moczu (np. z powodu niezdiagnozowanej lub nieleczonej cukrzycy czy stosowania leków o działaniu moczopędnym). Do odwodnienia prowadzi też zmniejszone spożycie wody. 

Na odwodnienie najbardziej narażone są niemowlęta i małe dzieci oraz osoby starsze. Do kolejnych grup ryzyka należą pacjenci ze schorzeniami, które powodują częstsze oddawanie moczu lub zwiększone pocenie (np. z cukrzycą, mukowiscydozą czy chorobami nerek) oraz przyjmujący niektóre leki. Pojawienie się odwodnienia jest też bardziej prawdopodobne podczas upałów. Dotyczy to zwłaszcza osób ćwiczących lub pracujących fizycznie na powietrzu. 

Symptomy tego stanu mogą różnić się w zależności od wieku. Do głównych objawów odwodnienia u dziecka należą:

• sucha skóra i śluzówki;
• drażliwość, senność, apatia;
• płakanie bez łez;
• skąpe i/lub rzadkie oddawanie moczu;
• większe pragnienie;
• zapadnięte oczy, policzki;
• zapadnięte ciemię.

Objawy odwodnienia u dorosłych to m.in.:

• silne uczucie pragnienia;
• suchość w ustach, suche i popękane usta;
• sucha skóra;
• rzadsze oddawanie moczu; 
• ciemnożółty kolor moczu;
• zmniejszone pocenie;
• uczucie zmęczenia;
• bóle, zawroty głowy.

W niektórych przypadkach odwodnienie może być niebezpieczne, a nawet zagrozić życiu. Pilnej pomocy medycznej wymagają osoby, u których występują objawy takie jak:

• dezorientacja;
• utrata przytomności;
• brak oddawania moczu;
• przyspieszone bicie serca;
• przyspieszony oddech;
• wstrząs.

Leczenie odwodnienia polega na uzupełnieniu utraconych płynów i elektrolitów. Strategia postępowania zależy od wieku osoby odwodnionej oraz od przyczyn i nasilenia problemu. W przypadku łagodnego lub umiarkowanego odwodnienia na ogół wystarcza picie dużej ilości wody. Pomocne mogą być również napoje dla sportowców. Dostępne są także płyny do nawadniania doustnego dla niemowląt i dzieci. Można je kupić w aptece bez recepty. Ciężkie odwodnienie, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, wymaga szybkiej pomocy medycznej. Leczy się je w szpitalu, przy użyciu płynów podawanych dożylnie.

Aby zapobiec odwodnieniu, należy pić dużo płynów i jeść pokarmy bogate w wodę, np. owoce i warzywa. W przypadku większości zdrowych osób wystarcza kierowanie się pragnieniem. Warto jednak wiedzieć, że u seniorów jest ono słabsze. Trzeba też pamiętać, że w niektórych okolicznościach zapotrzebowanie organizmu na płyny jest zwiększone. Do takich sytuacji zaliczamy wymioty, biegunkę, intensywną aktywność fizyczną, upały i infekcje, np. grypę, zapalenie oskrzeli czy pęcherza moczowego. Tego typu choroby są częstą przyczyną odwodnienia u osób w podeszłym wieku.

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/62056,objawy-odwodnienia (dostęp 19.06.2023)
2. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/578744597 (dostęp 19.06.2023)
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK555956/ (dostęp 19.06.2023)
4. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dehydration/symptoms-causes/syc-20354086 (dostęp 19.06.2023)
5. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dehydration/diagnosis-treatment/drc-20354092 (dostęp 19.06.2023)
6. https://medlineplus.gov/dehydration.html (dostęp 19.06.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka