Cukrzyca typu 2 – nowe horyzonty w leczeniu metabolicznego zaburzenia

Cukrzyca typu 2, zwana kiedyś insulinoniezależną, to choroba metaboliczna powodująca zwiększone stężenie glukozy we krwi. To schorzenie jest zazwyczaj diagnozowane u osób powyżej 30. roku życia. Wystąpieniu cukrzycy typu 2 sprzyjają otyłość i niezdrowy styl życia.

Chorobowość cukrzycy typu 2 oceniono na 1,6-3,7% populacji w Polsce. Prognozy wskazują, że w 2025 roku liczba chorych może sięgnąć nawet 300 milionów osób.

Choroba jest spowodowana opornością tkanek na insulinę, która w zdrowym organizmie zmniejsza poziom glukozy we krwi, lub niedoborem insuliny. Czasem te dwa mechanizmy występują równocześnie. W konsekwencji dochodzi do hiperglikemii, która nieleczona prowadzi m.in. do zaburzeń: wzroku, przekaźnictwa nerwowego i gojenia się ran.

W leczeniu cukrzycy typu 2 dąży się do wyrównania stężeń glukozy we krwi oraz do unormowania nadciśnienia, oraz zaburzeń gospodarki lipidowej, które często występują razem z cukrzycą. Wówczas mówimy o występowaniu tzw. zespołu metabolicznego.

Podstawowe leczenie cukrzycy typu 2 obejmuje następujące leki:

   • Metformina

Metformina jest podstawowym lekiem w cukrzycy typu 2. Jej działanie polega na zmniejszeniu wytwarzania glukozy w organizmie z jednoczesnym ograniczeniem jej wchłaniania z pokarmu w jelitach. Jest lekiem o wysokim profilu bezpieczeństwa i charakteryzuje się nielicznymi działaniami niepożądanymi. Jednak pomimo korzystnego działania nie zawsze wystarcza do wyrównania glikemii.

   • Pochodne sulfonylomocznika

Pochodne sulfonylomocznika zwiększają wydzielanie insuliny z trzustki, co przyspiesza eliminację nadmiaru glukozy z krwi. Przedstawiciele tej grupy to m.in. glimepiryd, gliklazyd, glikwidon oraz glipizyd. Glimepiryd to najnowszy lek z wymienionych, posiada dodatkowy mechanizm polegający na zwiększeniu wrażliwości tkanek na działanie insuliny, co sprzyja regulacji glikemii.

   • Insulina

Insulina w cukrzycy typu 2 nigdy nie stanowi podstawowego leczenia. Zazwyczaj jest uzupełnieniem terapii, gdy doustne leki przeciwcukrzycowe nie wykazują zamierzonego efektu działania. 

Możliwości farmakologicznego leczenia cukrzycy typu 2 to zagadnienie stale rozwijane przez naukowców. Horyzonty leczenia cukrzycy stale się rozwijają, nowe leki są bardziej skuteczne, jednocześnie powodując mniej działań niepożądanych. Zazwyczaj stanowią uzupełnienie podstawowej terapii cukrzycy, szczególnie gdy nie wystarcza ona do wyrównania glikemii. Przykładami grup leków nowej generacji są:

   • Agonista receptora PPAR-gamma

Pioglitazon, czyli jedyny dostępny w Polsce przedstawiciel tej grupy leków, działa na tkanki organizmu zwiększając ich wrażliwość na insulinę. Dzięki temu nawet przy zmniejszonym wydzielaniu insuliny organizm może skutecznie redukować wysoki poziom glukozy we krwi. Jest to lek polecany u osób z otyłością, ponieważ korzystnie działa na profil lipidowy zwiększając stężenie „dobrego” cholesterolu HDL.

   • Inhibitory DPP-4 (dipeptydylopeptydazy)

Inhibitory DPP-4, zwane także gliptynami, to leki nowej generacji zaliczane do grupy leków inkretynowych. Inkretyny pobudzają wydzielanie insuliny z trzustki, jednocześnie hamując wydzielanie glukagonu, który zwiększa stężenie glukozy we krwi. Stanowią leki II rzutu leczenia cukrzycy typu 2, gdy podstawowe leki nie powodują wyrównania glikemii. Ich mechanizm polega na zapobieganiu rozkładu inkretyn, co wydłuża ich czas działania w organizmie. Do tej grupy należą m.in. dostępne w Polsce sitagliptyna, linagliptyna i wildagliptyna.

   • Agoniści receptora GLP-1

To grupa leków, która w ostatnim czasie zyskuje dużą popularność u pacjentów z cukrzycą, insulinoopornością i otyłością. Mowa tu o lekach zawierających m.in. semaglutyd, liraglutyd i dulaglutyd. Są to substancje podobne do wydzielanych przez organizm inkretyn. Dzięki temu po podaniu powodują zwiększenie wydzielania insuliny, jednocześnie zmniejszając udział glukagonu. Dodatkowo zwalniają opróżnianie żołądka, hamują apetyt i zwiększają poczucie sytości, co jest szczególnie przydatne u pacjentów z nadwagą. Niektóre z  nich są wskazane w leczeniu otyłości.

Jednak na ten moment często trudno dostać je w aptece ze względu na duże zapotrzebowanie. Niektórzy pacjenci stosują je wbrew wskazaniom jako lek „na odchudzanie”, a nie jako lek przeciwcukrzycowy.

   • Inhibitory SGLT-2

To grupa leków, zwana również flozynami, mająca unikatowy mechanizm działania. Zmniejszają one wchłanianie zwrotne glukozy z przefiltrowanej przez nerki krwi, co w konsekwencji powoduje usuwanie tego cukru wraz z moczem. Dodatkowo leki te łagodnie zmniejszają ciśnienie krwi, co jest szczególnie korzystne u chorych z nadciśnieniem. Przykładowe leki należące do tej grupy to dapagliflozyna, empagliflozyna, kanagliflozyna oraz ertugliflozyna.

Niezwykle ważnym aspektem leczenia cukrzycy typu 2, niezależnie od postępu w medycynie, zawsze będzie zmiana stylu życia i eliminacja nadmiernej masy ciała. Zdrowa dieta i wysiłek w cukrzycy typu 2 powinny iść w parze z leczeniem farmakologicznym, aby osiągnąć sukces terapeutyczny.

Samokontrola glikemii jest równie ważnym elementem, ponieważ dzięki regularnym pomiarom można ocenić skuteczność leczenia.

Bibliografia:
   1. Otto-Buczkowska, E. Treatment of type 2 diabetes–what’s new? Analogue insulins, and what else?. Lekarz POZ, 3(3), 183-190.
   2. Matyjaszczyk, M., Gawryś, J., Banaś, I., & Jaczewska-Matyjaszczyk, J. Leki inkretynowe–nowe horyzonty w terapii cukrzycy typu 2 Incretin-based therapies–new horizons in diabetes type 2.
   3. Janiec, W., Folwarczna, J., Cegieła, U., Janas, A., Janiec, R., Kaczmarczyk-Sedlak, I., Trzeciak, H. I. (2021). Kompendium farmakologii. PZWL.
   4. Otto-Buczkowska, E. (2017). Hipoglikemia u chorych z cukrzycą typu 2—czy jest problemem?. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 11, No. 6, pp. 237-244).
   5. Nabrdalik, K., Cichocka, E., Żywiec, J., Chodkowski, A., & Gumprecht, J. (2014). Pioglitazon w terapii cukrzycy typu 2. Diabetologia Kliniczna, 3(4), 176-180.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka