Zespół jelita drażliwego – podtypy, objawy, diagnostyka, leczenie

IBS (ang. Irritable bowel syndrome) to jedna z najczęstszych chorób czynnościowych jelit, która charakteryzuje się nawracającym bólem brzucha podczas wypróżniania. Choroba może dotknąć każdego, ale z badań wynika, że częściej chorują kobiety oraz osoby w trzeciej i czwartej dekadzie życia. Zespół jelita drażliwego nie zagraża życiu, ale może mieć negatywny wpływ na jakość życia ze względu na przewlekły charakter. Należy zaznaczyć, że IBS nie ma wpływu na rozwój innych chorób przewodu pokarmowego, a także nie stanowi zagrożenia dla życia osób na niego cierpiących. Objawy oraz nasilenie mogą się różnić w zależności od predyspozycji zdrowotnych danej osoby. 

Podtypy zespołu jelita drażliwego

Wyróżniamy 4 rodzaje zespołu jelita drażliwego:

• IBS-D - Zespół jelita drażliwego z dominującą biegunką,
• IBS-C - Zespół jelita drażliwego z dominującymi zaparciami,
• IBS-mixed - Zespół jelita drażliwego z naprzemiennie występującymi biegunkami oraz zaparciami,
• IBS-U - postać niesklasyfikowana.

Objawy IBS

Jednym z najczęstszych objawów występujących u pacjentów z zespołem jelita drażliwego jest ból brzucha, który stanowi kluczowy czynniki w diagnozie schorzenia. Zwykle zlokalizowany jest w dolnej części brzucha, towarzyszą mu naprzemienne biegunki i zaparcia. Szczególnie uciążliwa wśród chorych może okazać się biegunka ze względu na konieczność częstego lub pilnego korzystania z toalety. U chorych mogą się także pojawić wzdęcia, skurcze jelit oraz uczucie pełności, a objawy nasilają się po spożyciu posiłku. Mogą również wystąpić objawy niezwiązane z układem pokarmowym, takie jak zmęczenie, senność, bóle głowy oraz naglące oddawanie moczu.

Diagnostyka zespołu jelita drażliwego polega na zebraniu pełnego wywiadu od pacjenta, przeprowadzeniu badań przedmiotowych oraz wykonaniu testów laboratoryjnych. Wykonuje się morfologię krwi, a także oznacza białko C-reaktywne (CRP).

Lekarz diagnozuje IBS na podstawie Kryteriów Rzymskich IV, których najważniejszym stwierdzeniem jest nawracający ból brzucha, co najmniej raz w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące. 

Kolonoskopia powinna zostać wykonana tylko w uzasadnionych przypadkach, wśród których możemy wyróżnić objawy alarmujące, takie jak chudnięcie, wodobrzusze, czy krew w stolcu. 

W przypadku IBS nie można wykorzystać leczenia przyczynowego, ponieważ źródło choroby nie zostało do tej pory ustalone. Terapia ma charakter objawowy i polega na zmniejszeniu dolegliwości, które towarzyszą IBS. U pacjenta z zespołem jelita drażliwego rekomenduje się zmianę stylu życia. Chorzy powinni spożywać produkty z małą zawartością polioli (m.in. mannitol, ksylitol, sorbitol) oraz cukrów prostych tzw. dieta low-FODMAP. W zespole jelita drażliwego z dominującymi zaparciami zaleca się wzbogacenie diety w błonnik rozpuszczalny, którego głównym źródłem jest babka płesznik, babka jajowata oraz świeże owoce i warzywa. Dodatkowo osoby, które zmagają się z nietolerancją laktozy, powinny ograniczyć nabiał w diecie. Należy zaznaczyć, że probiotyki odgrywają znaczącą rolę w zmniejszeniu objawów, które związane są z IBS. Do najlepiej przebadanych szczepów, które łagodzą dolegliwości pacjentów takie jak wzdęcia i ból brzucha należą Bifidobacterium infantis, Lacidobacillus plantarum 299v oraz Bifidobacterium longum W11. W celu zmniejszenia objawów IBS można także użyć olejku z mięty pieprzowej, który działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Do preparatów, które stosuje się we wszystkich postaciach zespołu jelita drażliwego, należą leki rozkurczowe (drotaweryna, hioscyna, mebeweryna, alweryna). W leczeniu IBS z dominującymi zaparciami zalecane jest stosowanie osmotycznych środków przeczyszczających, na przykład makrogoli, które wiążą wodę w jelitach, a tym samym upłynniają masy kałowe i ułatwiają wypróżnianie. Warto podkreślić, że są dobrze tolerowane przez organizm, nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, a także nie działają drażniąco na jelita. W zespole jelita drażliwego z dominującymi biegunkami zalecane jest stosowanie preparatów przeciwbiegunkowych np. loperamidu, który zmniejsza nasilenie biegunki. Liczne wyniki badań nad maślanem sodu wykazały jego korzystny wpływ na zmniejszenie objawów związanych z IBS, a tym samym poprawę jakości życia chorych z zespołem jelita drażliwego. Coraz częściej sugerowane jest włączanie preparatów z maślanem do terapii IBS. Do leków na receptę, które rekomenduje się w zwalczaniu ogólnych objawów zespołu jelita drażliwego, zalicza się trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny. TLPD powodują zmniejszenie dolegliwości bólowych, a także zwalniają pasaż jelitowy. Według polskich wytycznych należy stosować te leki w jak najmniejszych dawkach przez okres od 4 do 12 tygodni.

Bibliografia

1. Pietrzak A. i in., Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego. Gastroenterology Rev, 2018, 13.4: 167-196.
2. Dworzański T. i in., Rola mikrobioty jelitowej w zespole jelita nadwrażliwego. Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej, 2018, 72: 215-226.
3. Adrych K., Rydzewska G., Rozpoznawanie i leczenie zespołu jelita nadwrażliwego w praktyce lekarza rodzinnego. Varia Medica, 2020, 4.1: 52-59.
4. Skrzydło-Radomańska B., Rosołowski M., Zespół jelita nadwrażliwego [w:] Skrzydło-Radomańska B. (red.) Schematy postępowania w wybranych chorobach gastroenterologicznych. Medical Education, Warszawa 2020, 73-78.
5. Kołodziej G. i in., Rola składników aktywnych zawartych w suplementach diety i probiotyków stosowanych w przebiegu zespołu jelita drażliwego. Farm Pol, 2020, 76.11: 611-618.
6. Adrych K., Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych. Forum Medycyny Rodzinnej, 2018, 12 (6): 224-233.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.