Bruksizm – jak sobie radzić ze zgrzytaniem zębów?

Bruksizm to nawykowe, niekontrolowane zaciskanie lub zgrzytanie zębami. Jest związany z powtarzalną aktywnością skurczową mięśni żucia zarówno podczas mówienia, jak i przy zamkniętych ustach.

Jest to dość częste schorzenie, ponieważ może dotyczyć nawet 8% populacji osób dorosłych. Najczęściej występuje u osób w młodym wieku. U seniorów powyżej 60. roku życia częstość występowania bruksizmu maleje do 3%.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje bruksizmu w zależności od pory występowania objawów – dzienny, nazywany także czuwającym, oraz nocny. Bruksizm nocny występuje nieświadomie podczas snu, a bruksizm dzienny – w ciągu dnia. 

Do najczęstszych objawów towarzyszących bruksizmowi zaliczamy:
   • starcie i uszkodzenie przestrzeni żujących zębów,
   • złamania zębów,
   • stany zapalne w jamie ustnej,
   • bóle głowy,
   • dolegliwości bólowe karku i pleców,
   • szumy uszne,
   • napięcie mięśni żuchwy.

Bruksizm nocny może także powodować wybudzenia podczas snu, co prowadzi do senności w ciągu dnia i zaburzeń koncentracji. W konsekwencji wymienionych objawów aż 55% pacjentów z bruksizmem codziennie odczuwa dyskomfort, który obniża jakość ich życia.

Zaburzenia związane ze zgrzytaniem zębów mogą mieć różne przyczyny. Najczęściej są to wady zgryzu i dysfunkcje skroniowo-żuchwowe, które występują u około 30-50% populacji. Ponadto coraz częściej objawy bruksizmu są wywoływane przez czynniki psychogenne, czyli nadmierny stres, depresję i zaburzenia snu.

Bruksizm może również wystąpić jako działanie niepożądane niektórych leków. Mogą go wywołać leki przeciwdepresyjne, takie jak sertralina, escitalopram, wenlafaksyna i duloksetyna, oraz przeciwpsychotyczne, np. olanzapina i kwetiapina.

Czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia bruksizmu to:
   • palenie papierosów lub innych wyrobów tytoniowych,
   • choroby układu oddechowego, szczególnie bezdech nocny,
   • zaburzenia w neuroprzekaźnictwie, np. depresja,
   • młody wiek,
   • intensywny tryb życia w ciągłym stresie,
   • spożywanie alkoholu,
   • zażywanie narkotyków.

Leczenie bruksizmu prowadzi się wielokierunkowo. Stanowi je połączenie kuracji stomatologicznej, fizjoterapii oraz ewentualnej farmakoterapii.

W pierwszej kolejności zaleca się leczenie stomatologiczne. Obejmuje ono zastosowanie odpowiednio dopasowanych aparatów doustnych, które tworzą ochronę przed ścieraniem zębów. Najczęściej stosowane są szyny zgryzowe wykonane z twardego tworzywa. Ich zastosowanie niweluje także dolegliwości bólowe żuchwy. Zakłada się je zazwyczaj na noc, a leczenie trwa przynajmniej 6 miesięcy. Jako alternatywę dla szyny stosuje się urządzenie do przesuwania żuchwy (MAD), które, choć może być mniej komfortowe, okazuje się bardziej efektywne u osób cierpiących na bezdech senny. Kolejnym etapem leczenia stomatologicznego jest uzupełnienie ewentualnych ubytków związanych ze ścieraniem zębów oraz zadbanie o szkliwo.

W niektórych przypadkach po konsultacji z lekarzem mogą zostać zalecone leki na receptę. Leczenie bruksizmu obejmuje podawanie leków przeciwdrgawkowych, beta-blokerów, lewodopy, leków przeciwdepresyjnych oraz leków zwiotczających mięśnie.

Podczas leczenia bruksizmu warto skorzystać z pomocy fizjoterapeuty. Terapia w jego gabinecie obejmuje kinesiotaping okolic twarzy, który zmniejsza napięcie i dolegliwości bólowe, oraz masaże napiętych mięśni żuchwy.

Jeśli bruksizm wynika z silnego stresu, wówczas warto skonsultować się z psychoterapeutą. W takich przypadkach korzystne będzie wprowadzenie technik relaksacyjnych, np. treningu autogennego Schultza.

W przypadku osób z bruksizmem opornym na standardowe metody leczenia zaleca się wstrzyknięcia toksyny botulinowej w mięśnie żuchwy. Toksyna przejściowo paraliżuje mięśnie, powodując ich rozluźnienie i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Taki efekt utrzymuje się przez około 6 miesięcy.

Na częstość występowania bruksizmu mają wpływ różne czynniki związane ze stylem życia. Osobom, które się z nim zmagają, zaleca się dbanie o odpowiednią higienę snu. Warto zasypiać codziennie o tej samej porze, wypracować sobie rutynę obejmującą kąpiel i chwilę na wyciszenie przed położeniem się spać. Wieczorem należy ograniczać czas spędzony przed ekranami monitorów i telefonów. Zaleca się także unikanie substancji pobudzających, takich jak kofeina, alkohol i tytoń, aby poprawić jakość snu.

Bibliografia:
Saczuk, K., Wilmont, P., Pawlak, Ł., & Łukomska-Szymańska, M. (2018). Bruksizm–etiologia i diagnostyka–przegląd piśmiennictwa. Protet Stomatol, 68(4), 456-463.
Ziółkowska-Kochan, M., Kochan, J., Pracka, D., Dróżdż, W., & Borkowska, A. (2007). Bruksizm–problem interdyscyplinarny. Czas Stomatol, 60(6), 391-397.
Bruksizm wywołany lekami przeoczony w stomatologii https://pl.dental-tribune.com/news/bruksizm-wywolany-lekami-przeoczony-w-stomatologii/ [dostęp: 03.04.2024]
Kawalec, A., & Pawlas, K. (2013). Czynniki środowiskowe wpływające na sen oraz zachowywanie higieny snu. Problemy Higieny i Epidemiologii, 94(1), 1-5.
Tuszyński, P. K. (2023). Leki pierwszego wyboru. Wydawnictwo Farmaceutyczne.
Rusin, B., Wójcik, A., Pakaszewski, W., Ziomko, B., & Smulewicz, K. (2022). Bruksizm–współczesna wiedza na temat zaburzenia i możliwości terapeutyczne.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka