Co to są afty – przyczyny powstawania, objawy i leczenie

Afty to dość charakterystyczne zmiany w jamie ustnej, mające formę owrzodzeń lub nadżerek. W większości przypadków są one niewielkie i obejmują z reguły śluzówkę warg lub policzków. W skrajnych przypadkach mogą one mieć średnicę do kilku centymetrów, jednak z reguły są stosunkowo niewielkie, a przede wszystkim – niezaraźliwe. Niekiedy afty pojawiają się także pod językiem lub na języku, blisko gardła lub na samym podniebieniu. Nie ma reguły co do tego, czy występują pojedynczo, czy tworzą duże skupiska w jamie ustnej. Nie ma także jednej, ściśle określonej zasady co do czasu ich zwalczania. Niekiedy leczenie aft zajmie nam kilka tygodni, innym razem zażegnamy chorobę już po kilku dniach.

Zasadniczo afty możemy podzielić na trzy podstawowe rodzaje. 

Pierwszy z nich to afty opryszczkopodobne, które pojawiają się wyłącznie u dorosłych. Towarzyszą im trudności w przyjmowaniu pokarmów, a także pewien dyskomfort, ponieważ przyjmują postać małych nadżerek w obrębie jamy ustnej. 

Afty Mikulicza to z kolei tzw. małe afty, które zazwyczaj mają rozmiar kilku milimetrów, a w skrajnych przypadkach mogą urosnąć do centymetra. Ich zwalczanie przebiega dość szybko, najczęściej znikają samoistnie, a przebieg choroby ma bardzo łagodny charakter. 

Trzecią grupę stanowią tzw. afty duże, czyli afty Suttona. To właśnie one widoczne są w naszej jamie ustnej jako rany, ponieważ powodują nadżerkę błony śluzowej także w jej głębszych strukturach. W efekcie te zmiany chorobowe mogą utrzymywać się nawet przez kilka lub kilkanaście tygodni, a po sobie zostawić trwały ślad w postaci blizny.

 W przypadku aft małych, które są chorobą nawrotową i przewlekłą, do najczęstszych przyczyn zalicza się nieodpowiednia higiena jamy ustnej oraz mechaniczne uszkodzenia w jej obrębie. Przykładowo mogą to być podrażnienia związane z przebytymi zabiegami stomatologicznymi lub ukłucia podczas szczotkowania zębów. Innymi przyczynami pojawiania się małych aft są alergie i nadwrażliwości pokarmowe, choroby zębów, niewłaściwie dopasowana proteza czy też zaburzenia autoimmunologiczne. Ich powstawaniu mogą sprzyjać także niektóre zażywane przez nas leki.
 Duże afty z kolei mogą wiązać się z zaburzeniami hormonalnymi lub niedoborem witamin i składników mineralnych (jak choćby witaminy B12, kwasu foliowego czy żelaza). Innymi czynnikami, które sprzyjają ich wystąpieniu, jest nieprzestrzeganie zasad higieny jamy ustnej, stosowanie pasty do zębów, która zawiera w swoim składzie dodecylosiarczan sodu, a także spożywanie żywności zawierającej konserwanty, orzechów lub twardych serów.

Jednym z pierwszych objawów, jaki towarzyszy pojawieniu się afty w jamie ustnej, jest uczucie mrowienia, kłucia lub szczypania w jej okolicy. Uczucie to przeradza się następnie w ból, towarzyszący m.in. podczas spożywania pokarmów czy mówienia, wywołując tym samym dyskomfort. To wtedy błona śluzowa wewnątrz jamy ustnej zaczyna uwydatniać zmiany, które pokryte są białym nalotem, a którym towarzyszyć może krwawienie z dziąseł lub zaczerwienienie.

Ponieważ afty w dużej mierze znikają samoistnie, w większości przypadków nie ma potrzeby konsultowania ich wystąpienia z lekarzem. Warto natomiast skorzystać z dostępnych na rynku preparatów na afty. Mogą one przyjmować postać past, żeli, sprayów bądź płynów do płukania ust. Zawarte w nich substancje pozwalają nie tylko przyspieszyć i ułatwić gojenie ran, ale zarazem wpływają dezynfekująco na zmiany chorobowe. Konsultacja lekarska może okazać się konieczna w sytuacji, gdy afty pojawiają się w naszej jamie ustnej częściej niż raz w roku.

Warto także sięgnąć po sprawdzone, domowe metody walki z aftami. Jednym z nich jest zawarta w herbacie tanina, która działa wysuszająco, a zarazem zmniejsza ból. Z tego powodu należy przykładać do afty przestudzony, świeżo zaparzony woreczek herbaty, by substancja ta mogła załagodzić powstałą w jamie ustnej nadżerkę. Wśród ziół, na które powinniśmy zwrócić uwagę i wykorzystać jako płukanki, znajdziemy odwar z czerwonej koniczyny, szałwię, łopian lekarski, liść maliny i rumianek.

Dieta pomocna w leczeniu aft

Istotne jest, by w trakcie stosowania preparatów leczniczych unikać nie tylko spożywania alkoholu, ale także gorących napojów oraz bardzo ciepłych pokarmów. Powinniśmy także unikać mocno przyprawionych dań, ponieważ przyprawy mogą podrażnić naszą jamę ustną. Analogicznie – konieczne jest zrezygnowanie z potraw słonych lub kwaśnych, owoców cytrusowych oraz z czekolady.

Warto zadbać o to, by nasza dieta była bogata w witaminy A, C oraz E, a także witaminy z grupy B – zwłaszcza witaminę B12. Powinniśmy także suplementować cynk oraz echinaceę. Tym samym w naszej diecie powinny pojawić się takie produkty jak drożdże, jogurty czy też owoce i warzywa, które mogą wzmocnić naszą odporność. Konieczne może być zatem włączenie do posiłków czosnku, fasoli lub cebuli. Innymi składnikami, jakie mogą znaleźć się w naszym jadłospisie, jest olej z wątroby rekina, miłorząb japoński czy też żeń-szeń.

Bibliografia
   1. E. Waśniewska-Okupniak, W. Szyfter, Diagnostyka zapaleń jamy ustnej z nadżerkami i owrzodzeniami błony śluzowej, „Polski Przegląd Otolaryngologiczny”, 2015, nr 1, s. 15–19.
   2. Z. Jańczuch, J. Banach, Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia: podręcznik dla studentów stomatologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
   3. R. Antoniv i inni, Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, „Nowa Stomatologia”, 2014, nr 3, s. 142–146.
   4. R. Górska, Diagnostyka i leczenie chorób błony śluzowej jamy ustnej. Wydanie I, Wydawnictwo Med Tour Press International, Otwock 2011.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka