Dziurawiec zwyczajny – co warto o nim wiedzieć?

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) znany też jako ziele św. Jana (St. John’s Wort) jest byliną z charakterystycznymi żółtymi kwiatami. Jego liście posiadają unikalny eliptyczny kształt z charakterystycznymi, prześwitującymi kropkami, które są zbiorniczkami olejków eterycznych. To właśnie im dziurawiec zawdzięcza swoją nazwę. Od wieków dziurawiec zwyczajny przyciągał uwagę naukowców. Już Dioskurides i Hipokrates wspominali o jego właściwościach, a Paracelsus, uważany za ojca nowożytnej medycyny, określił go mianem „arniki dla nerwów”. Dziurawiec naturalnie rośnie w Europie, Azji i Afryce, lecz zyskał popularność na całym świecie, zarówno ze względu na swoje właściwości lecznicze, jak i walory estetyczne. Jako surowiec leczniczy wykorzystuje się ziele dziurawca (Hyperici herba), zbierane w początkowej fazie kwitnienia.

Roślina ta jest bogatym źródłem różnorodnych związków aktywnych. Wśród których należy wyróżnić: 
   • flawonoidy, takie jak kwercetyna i hiperozyd,
   • hyperycynę,
   • hyperforynę,
   • terpeny, 
   • kwasy fenolowe,
   • ksantony.

Te aktywne składniki sprawiają, że dziurawiec jest cenionym surowcem w medycynie naturalnej oraz kluczowym elementem wielu badań naukowych.

Dziurawiec zwyczajny jest rośliną, której działanie farmakologiczne obejmuje szeroki zakres. Wyciągi wodne z dziurawca są źródłem flawonoidów i związków fenolowych, charakteryzujących się efektem ściągającym i rozkurczowym, co jest przydatne w leczeniu problemów z przewodem pokarmowym. Ekstrakty etanolowe zawierają hiperforynę i hiperycynę, które wykazują działanie przeciwdepresyjne i uspokajające. Dziurawiec jest również znany z właściwości fotosensybilizujących, żółciopędnych, moczopędnych i tonizujących, a także z działania przeciwbakteryjnego, przeciwwirusowego i przeciwzapalnego.

Dziurawiec zwyczajny jest dostępny na polskim rynku jako składnik wielu leków ziołowych sprzedawanych bez recepty. Dostępne formy to między innymi kapsułki, tabletki, suszone ziele, soki oraz płyny. Jest stosowany głównie ze względu na działanie uspokajające oraz wspomagające trawienie. Dziurawiec wykazuje również działanie w leczeniu łagodnej i umiarkowanej depresji. Może być używany w przypadku depresji towarzyszącej przewlekłym bólom. Mimo szerokiego zastosowania preparaty zawierające dziurawiec powinny być stosowane pod kontrolą lekarza, aby zminimalizować ryzyko interakcji z innymi lekami. Ryzyko tych interakcji wzrasta szczególnie u osób starszych, które przyjmują wiele leków z różnych grup terapeutycznych.

Podczas stosowania dziurawca zwyczajnego należy zachować szczególną ostrożność ze względu na jego zdolność do hamowania wychwytu zwrotnego serotoniny. Może to prowadzić do zespołu serotoninowego, szczególnie u osób, które równolegle przyjmują leki o podobnym mechanizmie działania – leki przeciwdepresyjne (np. fluoksetyna, sertralina), tramadol, buspiron oraz eletriptan.
Co więcej, jednoczesne stosowanie wyciągów z dziurawca z innymi lekami może również wpływać na ich metabolizm. Przykładowo – dziurawiec może być przyczyną ostrego delirium przy równoczesnym stosowaniu z loperamidem, a w kombinacji z prednizonem może wywoływać epizody manii. Ponadto dziurawiec ma zdolność do obniżania stężenia terapeutycznego wielu leków w osoczu, co może zmniejszać ich skuteczność. Dotyczy to przede wszystkim antybiotyków, cyklosporyny, antykoagulantów (np. warfaryny), teofiliny, dekstrometorfanu oraz digoksyny.
Warto również pamiętać, że preparaty zawierające dziurawiec mogą zwiększać wrażliwość skóry na działanie promieni słonecznych. Dlatego podczas korzystania z tych produktów zaleca się unikanie intensywnego nasłonecznienia, aby zminimalizować ryzyko reakcji fotouczulających.

Bibliografia: 
Stefańska, N., Wieczfińska, J., & Pawliczak, R. (2023). Szkodliwość działania preparatów roślinnych. Polish Journal of Allergology/Alergologia Polska, 10(2).
Puk, O. (2021). Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) w leczeniu zaburzeń depresyjnych: Farmakokinetyka, farmakodynamika, interakcje. Lek w Polsce, 2021(08).
Wasiak, A., Bodek, I., Zielińska, A., & Paradowska, K. (2019). Zawartość polifenoli i aktywność przeciwutleniająca ekstraktów z Hyperici herba w zależności od miejsca zbioru. Herbalism, 5(1), 7-16.
Kowalczyk, A., Błaszczyk, F., Orołska, A., & Krŗlak, A. K. (2014). Ryzyko wystąpienia interakcji pomiędzy lekami a preparatami pochodzenia roślinnego wśród pacjentów objętych opieką paliatywną i hospicyjną. Palliative Medicine/Medycyna Paliatywna, (3).
Gałuszko, M., & Cubała, W. J. (2005). Rola dziurawca w leczeniu depresji. Psychiatria, 2(2), 93-96.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.