Czym jest hipotermia? Przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

Według definicji hipotermia to niezamierzony spadek temperatury ciała poniżej 35°C w wyniku działania czynników środowiskowych.

Europejska Rada Resuscytacji (European Resuscitation Council, ERC) sugeruje podział hipotermii na następujące rodzaje:
   • hipotermia łagodna – temperatura ciała wynosi 35-32°C,
   • hipotermia umiarkowana – w zakresie 32-28°C,
   • hipotermia ciężka – poniżej 28°C.

Wychłodzenie organizmu, które prowadzi do hipotermii, może być wynikiem czynników zewnętrznych, takich jak niska temperatura otoczenia, zasypanie przez lawinę lub przemoczenie ciała podczas mrozu. Wyróżniamy także hipotermię wtórną, która jest spowodowana zaburzeniem funkcji organizmu. Jej przyczyny to najczęściej urazy, incydenty naczyniowo-mózgowe oraz schorzenia zaburzające termoregulację, takie jak niedoczynność tarczycy, niewydolność nadnerczy oraz niedobór tiaminy (witaminy B1).

Ryzyko spadku temperatury ciała zwiększają:
   • długotrwałe przebywanie w zimnej wodzie,
   • mokre okrycie wierzchnie,
   • spożywanie alkoholu,
   • zatrucie lekami.

Objawy hipotermii różnią się w zależności od stopnia zaawansowania tego stanu. Hipotermia łagodna objawia się drżeniem mięśni i wychłodzeniem skóry. Są to naturalne mechanizmy obronne organizmu zwiększające ciepłotę ciała i chroniące przed dalszym wychłodzeniem. Przyspiesza się akcja serca, rośnie tętno i ciśnienie krwi. Nie dochodzi jeszcze do utraty przytomności.

Człowiek w stanie hipotermii umiarkowanej zaczyna doświadczać zaburzeń świadomości, mowy i koordynacji ruchowej. Ustępuje drżenie, chory jest apatyczny, dochodzi do spowolnienia oddechu i pracy serca. Może dojść do utraty przytomności. Taka reakcja organizmu ma na celu zmniejszenie zapotrzebowania organizmu na energię.

Hipotermia ciężka, gdy ciepłota ciała spada poniżej 28°C, objawia się brakiem reakcji na bodźce, płytkim oddechem i znacznie spowolnioną akcją serca. Dochodzi do spowolnienia funkcji metabolicznych organizmu nawet o 20%. Temperatura ciała poniżej 24°C powoduje zatrzymanie krążenia i oddechu, co może doprowadzić do śmierci.

Postępowanie z osobą w stanie hipotermii zależy od stopnia zaawansowania tejże.

Jeśli masz kontakt z osobą, u której podejrzewasz wyziębienie organizmu:

• zaprowadź osobę do ciepłego miejsca,
• jeśli osoba ma mokre ubrania, zdejmij je – ale można to zrobić dopiero w ogrzewanym pomieszczeniu,
• przykryj ją kocem lub innym okryciem,
• podaj jej ciepły napój; można podać napoje słodkie, ponieważ poziom glukozy w organizmie może spadać podczas hipotermii,
• zachęć do łagodnej aktywności fizycznej, na przykład do spaceru, co może zwiększyć produkcję ciepła w organizmie.

Czego nie należy robić przy osobie doświadczającej hipotermii:

• nie powinno się podawać zimnych napojów oraz alkoholu,
• koców elektrycznych nie wolno umieszczać bezpośrednio na skórę, ponieważ może to skutkować poparzeniem.

Jeżeli wyziębiona osoba nie odpowiada logicznie na pytania, ma zaburzenia świadomości lub traci przytomność, należy zadzwonić na pogotowie.

Aby zapobiec nadmiernemu spadkowi temperatury ciała, powinno się:

• ubierać odpowiednio do warunków pogodowych, najlepiej warstwowo, czyli na tzw. „cebulkę”. Zimą warto zakładać bieliznę termoochronną i zawsze pamiętać o czapce i rękawiczkach,
• ograniczać przebywanie na zewnątrz w ekstremalnie zimnych warunkach,
• w chłodne dni pamiętać o spożywaniu odpowiedniej ilości płynów, w szczególności ciepłych herbat i zup,
• unikać spożywania alkoholu przed wyjściem na zewnątrz, ponieważ zaburza on zdolność do wewnętrznej regulacji temperatury ciała.

Hipotermia w XX wieku znalazła swoje zastosowanie w medycynie. Obniżenie temperatury ciała zmniejsza tempo przemiany materii, co jest korzystnym stanem podczas długotrwałych i wymagających zabiegów. Medycy wykorzystują ją m.in. podczas operacji kardiochirurgicznych i zabiegów usunięcia tętniaków mózgu.

Jednym ze sposobów doświadczenia korzystnego wpływu niskiej temperatury na ciało jest morsowanie. Polega ono na krótkotrwałym kontakcie z wodą o temperaturze poniżej 15°C. Badania potwierdzają, że morsowanie wykazuje pozytywny wpływ na układ krążenia, jakość snu, odporność oraz stan psychiczny.

Bibliografia:
Sosnowski, P., Mikrut, K., & Krauss, H. (2015). Hipotermia–mechanizm działania i patofizjologiczne zmiany w organizmie człowieka. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 69, 69-79.
Kłosiewicz, T., & Zalewski, R. (2018). Hipotermia pourazowa jako wyzwanie dla personelu zespołów ratownictwa medycznego. Pomeranian Journal of Life Sciences, 64(4).
Kożuch, O. (2019). Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadku hipotermii w praktyce ratownika medycznego.
Seremak, J. Jak działa morsowanie–korzyści płynące z zimna. https://www.acusmed.pl/blog/jak-dziala-morsowanie-korzysci-plynace-z-zimna/ [data cytowania: 08.11.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka