Co warto wiedzieć o HIV i AIDS?

Ludzki wirus upośledzenia odporności znany jako wirus HIV (ang. human immunodeficiency virus), to patogen nieodwracalnie uszkadzający komórki układu odpornościowego. Według danych statystycznych od 1985 roku, kiedy rozpoczęto rejestrację zachorowań, w Polsce zdiagnozowano go u 35 tysięcy osób. Wyróżniamy 2 odmiany wirusa: HIV-1 i HIV-2.

Wirus ten niszczy komórki układu odpornościowego – limfocyty CD4+, które stanowią kluczowy element naszej odpowiedzi immunologicznej. W rezultacie dochodzi do osłabienia odporności, co sprawia, że bakterie, które zazwyczaj są nieszkodliwe dla człowieka, mogą wywoływać poważne infekcje.

Zakażenie wirusem HIV może przebiegać bezobjawowo przez wiele lat. W niektórych przypadkach objawy pojawiają się dopiero po 8-10 latach od infekcji.

Do zakażenia wirusem HIV dochodzi podczas:
   • kontaktów seksualnych bez stosowania zabezpieczenia,
   • kontaktu z zakażoną krwią, np. podczas stosowania tej samej igły przez kilka osób lub poprzez transfuzję zakażonej krwi,
   • porodu, kiedy wirus matki jest przekazywany dziecku podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią.

Czasem zdarza się, że określenia HIV i AIDS są stosowane zamiennie, jednak oznaczają zupełnie coś innego. Wirus HIV może doprowadzić do choroby AIDS, czyli nabytego zespołu braku odporności (ang. acquired immune deficiency syndrome). Wystąpienie tej choroby jest objawem ostatniego, najbardziej niebezpiecznego etapu infekcji HIV. Dochodzi wówczas do znacznego spadku odporności, częstych infekcji, a w konsekwencji do wyniszczenia organizmu, demencji i śmierci.

Każda osoba chorująca na AIDS jest zakażona wirusem HIV, ale nie każda osoba z wirusem HIV ma AIDS.

Pierwsze objawy infekcji HIV są związane z pojawieniem się ostrej choroby retrowirusowej.
Jej objawy to przede wszystkim gorączka, bóle głowy, nocne poty, kaszel oraz powiększone węzły chłonne. Te symptomy nie są specyficzne i bardzo łatwo o ich pomylenie z inną infekcją. Jest to bardzo niebezpieczny okres choroby, ponieważ chory może przenosić wirusa na innych.

Po ustąpieniu pierwszych objawów przez następne 6-12 miesięcy lub dłużej nie występują żadne zauważalne symptomy. Zakażenie rozwija się, upośledzając coraz więcej komórek układu odpornościowego.

Kolejnym wskaźnikiem jest pojawienie się tzw. chorób wskaźnikowych, które występują tylko u osób o obniżonej odporności. Ten ostatni etap choroby jest już objawem AIDS. Choroby wskaźnikowe obejmują m.in. cytomegalię, gruźlicę, mięsaka Kaposiego, kandydozę jamy ustnej, długo utrzymującą się opryszczkę oraz pneumocystozowe zapalenie płuc.

Najczęstsze przyczyny zakażenia to brak podstawowej wiedzy na temat wirusa HIV, a także ignorancja. Przede wszystkim największą szansą na zakażenie są ryzykowne kontakty seksualne bez odpowiedniego zabezpieczenia. Do zakażenia może również dojść podczas zabiegów kosmetycznych i u tatuatorów, gdy nie są stosowane podstawowe zasady sterylności.

Warto zapamiętać także, co nie zwiększa ryzyka infekcji HIV:
   • dotyk, 
   • pocałunki,
   • przebywanie w jednym pomieszczeniu z zainfekowaną osobą,
   • korzystanie z tych samych naczyń,
   • mieszkanie pod jednym dachem.

Kontakt z osobą zakażoną wirusem HIV nie jest wyrokiem śmierci. Jeśli zaistniała szansa na taki kontakt, należy natychmiast skierować się do najbliższego szpitala zakaźnego, w którym prowadzona jest terapia lekami antyretrowirusowymi. Podanie tych leków co najmniej do 48 godzin od zdarzenia może skutecznie zapobiec zakażeniu.

Jeśli zdiagnozowano infekcję wirusem HIV, należy rozpocząć wysoce aktywną terapię antyretrowirusową (HAART). Leczenie polega na wdrożeniu kilku leków skierowanych przeciwko HIV, które hamują jego replikację i inwazję limfocytów. Taką terapię oferuje szereg szpitali w Polsce, a dołączenie do programu lekowego jest bezpłatne.

Niestety leczenie zakażenia HIV hamuje rozwój infekcji, ale nie prowadzi do zupełnego wyleczenia. Dlatego terapię trzeba kontynuować przez całe życie.

Jeśli istnieje choćby najmniejsze ryzyko, że doszło do kontaktu z obcą krwią lub do niezabezpieczonego stosunku seksualnego z nieznaną osobą, warto wykonać test na HIV. W każdym województwie funkcjonują punkty konsultacyjno-diagnostyczne (PKD), gdzie można bezpłatnie, anonimowo i bez skierowania wykonać test na HIV.
Test na HIV wykonuje się z krwi, którą najczęściej pobiera się w zgięciu łokcia. Poszukuje się przeciwciał anty-HIV oraz antygenu p24. Ich obecność wskazuje na pozytywny wynik testu.

W aptekach dostępne są testy na HIV, które można wykonać w warunkach domowych. Nie służą 100% wykryciu wirusa, jednak mogą być wskaźnikiem. Najbardziej rzetelny wynik testu uzyskuje się po około 3 miesiącach od zakażenia, ponieważ wtedy znacznie zwiększa się liczba przeciwciał anty-HIV, które wykrywa test.

W razie wątpliwości odnośnie do testu lub samej choroby działa telefon zaufania HIV/AIDS pod numerem 800 888 448. Jest czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 9-21.

Bibliografia:
Szmulik-Misiurek, K., Niedźwiedzka-Stadnik, M., & Rosińska, M. (2020). HIV and AIDS in Poland in 2018. Epidemiological Review/Przegląd Epidemiologiczny, 74(2).
Janiec, W., Folwarczna, J., Cegieła, U., Janas, A., Janiec, R., Kaczmarczyk-Sedlak, I., ... & Trzeciak, H. I. (2021). Kompendium farmakologii. PZWL.
HIV i AIDS - Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu https://www.gov.pl/web/wsse-poznan/hiv-i-aids [data cytowania: 12.11.2023 r.]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka