Insulinooporność – przyczyny, diagnostyka, objawy i leczenie

Insulina to hormon wydzielany przez komórki trzustki. Zmniejsza stężenie glukozy we krwi spowodowane przykładowo posiłkiem poprzez przeniesienie tego cukru do komórek oraz zwiększenie jego przemian metabolicznych.

Insulinooporność nie jest chorobą. Jest to stan, w którym tkanki w organizmie mają zmniejszoną wrażliwość na działanie insuliny. Prowadzi to do podwyższenia stężenia tego hormonu w organizmie. Nieleczona insulinooporność może prowadzić do wystąpienia stanu przedcukrzycowego, a nawet cukrzycy typu 2.

Insulinooporność często towarzyszy takim schorzeniom jak:
   • nadczynność i niedoczynność tarczycy,
   • choroba Hashimoto,
   • zespół policystycznych jajników (PCOS),
   • hipercholesterolemia,
   • nadciśnienie tętnicze.

Najczęstszą przyczyną insulinooporności jest niezdrowy styl życia. Z tym schorzeniem zmagają się głównie osoby z nadwagą i otyłością, szczególnie z dużą ilością tłuszczu trzewnego. Nadmierna masa ciała znacznie predysponuje do zmniejszenia wrażliwości tkanek na działanie insuliny.

Inną przyczyną są zaburzenia hormonalne. Poza insuliną na gospodarkę węglowodanową wpływają inne hormony, takie jak hormony tarczycy, kortyzol, androgeny i glukagon. Zaburzenia w ich wydzielaniu mogą również doprowadzić do zmniejszenia wrażliwości tkanek na insulinę. Dlatego choroby tarczycy, zaburzenia hormonalne i duża ilość stresu zwiększają ryzyko wystąpienia insulinooporności.

Zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę zmusza trzustkę do zwiększenia wydzielania tego hormonu, co wzmaga jego działanie w organizmie.

Objawy insulinooporności to:
   • zwiększony apetyt,
   • napady głodu,
   • wzrost masy ciała,
   • ciągłe zmęczenie i brak energii,
   • senność.

Gdy do wspomnianych objawów dołączają: zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, bóle głowy, problemy z gojeniem się ran oraz częste zakażenia drożdżakowe w jamie ustnej, może to wskazywać na przejście insulinooporności w cukrzycę.

Metody rozpoznania insulinooporności polegają na pomiarze stężenia insuliny i glukozy we krwi. Złotym standardem jest tzw. klamra metaboliczna. Badanie polega na oznaczeniu ilości glukozy, która musi zostać podana, by uzyskać stałe stężenie podczas 120-minutowego wlewu insuliny. Im mniejsza ilość glukozy wykorzystana w badaniu, tym większa insulinooporność. Jednak ze względu na czasochłonność tej skomplikowanej metody lekarze rzadko ją zalecają.

Najbardziej powszechnym współczynnikiem w badaniu insulinooporności jest wskaźnik HOMA. Ocenia on stosunek między stężeniem insuliny i glukozy na czczo. Im wyższy współczynnik, tym większa insulinooporność.

Inne testy diagnostyczne wykorzystywane w rozpoznaniu insulinooporności to test doustnej tolerancji glukozy, czyli tzw. krzywa cukrowa oraz obliczenie współczynnika insulinowrażliwości QUICKI.

Podstawowym elementem leczenia insulinooporności jest zmiana stylu życia. Powinna ona obejmować stosowanie odpowiedniej diety i zwiększenie aktywności fizycznej.

Specjaliści zalecają osobom z insulinoopornością spożywanie mniejszych posiłków w regularnych odstępach czasu, przyjmowanie węglowodanów w połączeniu z białkiem i tłuszczami oraz wybieranie żywności o niskim indeksie glikemicznym. Ważna jest również odpowiednia podaż błonnika z pożywieniem. Naturalnie zmniejsza on skoki glukozy we krwi. Aktywność fizyczna także odgrywa dużą rolę w leczeniu insulinooporności – poprawia wrażliwość mięśni na insulinę, korzystnie wpływa na glikemię i reguluje profil lipidowy. Dodatkowo będzie sprzyjać utracie masy ciała.

Leczenie farmakologiczne powinno stanowić tylko uzupełnienie zmiany stylu życia. Lekiem najczęściej stosowanym u osób z insulinoopornością jest metformina. Lek zmniejsza produkcję glukozy i hamuje jej wchłanianie z  pokarmu, jednocześnie poprawiając wrażliwość tkanek na insulinę. Ogranicza także apetyt poprzez hamowanie opróżniania żołądka, przez co wpływa na spadek masy ciała.

Jeśli insulinooporność towarzyszy innym zaburzeniom hormonalnym, to ważną rolę w jej leczeniu będzie zadbanie o regulację ich wydzielania.

Bibliografia:
Stawerska, R., Łupińska, A., Bieniek, E., & Lewiński, A. (2021). Insulinooporność i stan przedcukrzycowy--diagnostyka i leczenie. General Practitioner/Lekarz POZ, 7(5).
Gierach, M., Gierach, J., & Junik, R. (2014). Insulinooporność a choroby tarczycy. Endokrynologia Polska, 65(I), 13-20.
Grzesiuk, W., Szydlarska, D., & Jóźwik, K. (2008). Insulinooporność w endokrynopatiach. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 4(1), 38-44.
Wójcik R., (2023) Co to jest insulinooporność i jak z nią walczyć?. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków https://diabetyk.org.pl/co-to-jest-insulinoopornosc-i-jak-z-nia-walczyc/ [data cytowania: 20.12.2023r.]
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka