Kamica nerkowa – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Kamica nerkowa jest często spotykanym schorzeniem układu moczowego. Dotyczy około 5-20% społeczeństwa. Złogi w nerkach stanowią poważne zaburzenie ich prawidłowej funkcji, często prowadząc do poważnych komplikacji. Polega ona na wytrącaniu się nierozpuszczalnych złogów w układzie moczowym. Początkowo tworzą niewielkie kryształy, zwane piaskiem, które z czasem powiększają się, tworząc kamienie nerkowe. Wytrącone cząsteczki mogą się odkładać w nerkach, moczowodach lub w pęcherzu moczowym.

Charakterystyczną cechą kamicy nerkowej jest tendencja do nawrotów. Występują one u ponad połowy osób, które choć raz doświadczyły kolki nerkowej.

Konsekwencją zalegających kamieni w nerkach może być zastój moczu, przewlekła choroba nerek, a w poważniejszych przypadkach nawet ich nieodwracalne uszkodzenie. Kamica nerkowa jest także czynnikiem ryzyka innych schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze lub choroba niedokrwienna serca.

Wyróżnia się kilka rodzajów kamieni nerkowych:

• Kamienie wapniowe – najczęściej spotykane kamienie nerkowe, składają się ze szczawianu oraz fosforanu wapnia i przyjmują ciemnobrunatne zabarwienie. Mogą powstać w wyniku nadmiernej podaży wapnia i witaminy D, osteoporozy lub nadczynności przytarczyc.
• Kamienie moczanowe – są zbudowane z kwasu moczowego, tworzą romboidalne, ciemnobrunatne kryształy.
• Kamienie struwitowe – w ich skład wchodzi głównie fosforan magnezowo-amonowy. Są żółte i kruche. Często towarzyszą infekcjom bakteryjnym.
• Kamienie cystynowe – tworzą się z aminokwasu cysteiny. Przybierają żółtą barwę i heksagonalny kształt.
• Kamienie ksantynowe – najrzadziej występujące kamienie nerkowe, przyjmują kolisty kształt i brunatne zabarwienie.

Najczęstsze przyczyny kamicy nerkowej to:

• uwarunkowanie genetyczne,
• niewystarczające nawodnienie organizmu,
• przebywanie w suchym i gorącym klimacie,
• skrajnie kwasowe lub zasadowe pH moczu,
• hiperkalcemia, czyli zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi,
• zakażenia układu moczowego,
• zastój moczu.

Na kamicę nerkową częściej chorują mężczyźni niż kobiety. Pierwsze symptomy kamicy nerkowej pojawiają się najczęściej między 30. a 40. rokiem życia.

Typowym objawem kamicy jest kolka nerkowa. Jest to silny ból w okolicy lędźwiowej, który promieniuje w stronę ud. Dolegliwość jest spowodowana przemieszczaniem się kamieni nerkowych przez wąskie moczowody. Pozostałe objawy kolki nerkowej to nudności, wymioty, częste i bolesne oddawanie moczu, rzadziej gorączka, dreszcze oraz omdlenia.

Atak kolki nerkowej kończy się w momencie, gdy kamień zostanie usunięty z przewodów moczowych i odblokuje swobodny przepływ moczu.

Rozpoznanie kamicy nerkowej zazwyczaj rozpoczyna się podczas ataku kolki. Ból jest charakterystyczny, promieniujący, a okolica nerki jest bolesna i tkliwa. Chorobę diagnozuje lekarz na podstawie wyników badania moczu oraz badań obrazowych, takich jak RTG lub USG.

Wynik badania ogólnego moczu zazwyczaj wykazuje krwiomocz, zwiększenie liczby leukocytów oraz bakteriomocz. Jest to spowodowane towarzyszącą infekcją układu moczowego.

W badaniach RTG możliwe jest uwidocznienie złogów nerkowych, niemniej jednak niektóre z nich mogą przepuszczać promieniowanie i nie być widoczne na zdjęciu. Lekarze korzystają także z badania ultrasonograficznego, tomografii spiralnej oraz urografii.

Odpowiednie nawodnienie stanowi kluczowy element zapobiegania nawrotom kamicy moczowej. Zaleca się spożywanie 2-3 litrów wody dziennie. Napoje powinny być ubogie w sole mineralne więc nie należy wybierać wód wysokozmineralizowanych oraz płynów elektrolitowych. Aby korzystnie wpłynąć na nawodnienie organizmu, warto ograniczyć spożycie soli kuchennej.

Odpowiednia dieta odgrywa istotną rolę w zapobieganiu kamicy nerkowej. Kiedyś zalecano dietę ubogowapniową. Jednak obecnie posiadamy dane o tym, że zmniejszenie podaży wapnia wiąże się ze zwiększeniem jego wchłaniania i wzrostem wydalania szczawianów sprzyjających tworzeniu się kamieni nerkowych.

Również dieta z dużą zawartością białka zwiększa ryzyko kamicy. Unikając nadmiaru soli i białka w diecie, jednocześnie zachowując odpowiednią podaż wapnia, można znacznie zmniejszyć szansę na kolkę nerkową.

Leczenie kamicy nerkowej skupia się przede wszystkim na łagodzeniu bólu podczas ataku kolki nerkowej. W takich sytuacjach często zalecane są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ketoprofen czy diklofenak, które nie tylko łagodzą ból, ale również zwalczają towarzyszący mu stan zapalny. W przypadku, gdy NLPZ okazują się niewystarczająco skuteczne, lekarz może przepisać na receptę silniejszy lek opioidowy, np. tramadol.

Jako dodatek do leku przeciwbólowego można zastosować równocześnie lek rozkurczający, np. drotawerynę lub hioscynę. Rozluźnienie mięśni gładkich w moczowodach znacznie zmniejsza dolegliwości bólowe związane z obecnością kamieni w drogach moczowych.

Zabiegowe leczenie kamicy nerkowej zaleca się w sytuacji, gdy złogi przyjmują wymiary powyżej 5 mm, a dolegliwości bólowe utrzymują się kilkanaście dni. Metody inwazyjne polegają na rozkruszeniu kamieni falami uderzeniowymi (litotrypsja), usunięciu złogu endoskopowo lub operacyjnie.

Poza leczeniem farmakologicznym i zabiegowym dostępne są także mniej inwazyjne, naturalne metody leczenia kamicy nerkowej. Znajdują zastosowanie w zapobieganiu nawrotom choroby i zwiększają wydalanie niewielkiego piasku nerkowego, który potencjalnie mógłby stać się złogiem.

Najczęściej polecane substancje roślinne to żurawina, marzanna barwierska, chmiel oraz pokrzywa. Ich działanie polega na zwiększeniu wydalania moczu, odkażaniu dróg moczowych oraz rozpuszczaniu niewielkich złogów.

Bibliografia:
Skibiński, P. Vademecum kamieni nerkowych. https://openin.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=149:vademecum-kamieni-nerkowych&catid=35:postepy-farmacji&Itemid=213 [data cytowania 31.01.2024]
Duława, J. (2009). Czynniki rozwoju kamicy nerkowej. In Renal Disease and Transplantation Forum (Vol. 2, No. 3, pp. 184-188).
Sułowicz, W., Stompór, T., Drabczyk R. Kamica nerkowa. Interna. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.6. [data cytowania 31.01.2024]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka