Kaszel palacza – przyczyny i leczenie

Kaszel palacza to dolegliwość występująca u czynnych i biernych palaczy tytoniu. U wielu osób przypadłość pojawia się stosunkowo szybko, nawet w kilka miesięcy od rozpoczęcia palenia. Kaszel palacza często bywa lekceważony lub błędnie traktowany jako objaw infekcji. Tymczasem może on oznaczać poważną chorobę układu oddechowego – najczęściej astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Przewlekły kaszel bywa także pierwszym objawem raka płuca. 

Kaszel to odruch obronny, który służy oczyszczeniu dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny oskrzelowej i nieprawidłowych cząstek lub jest reakcją na podrażnienie. Inhalacja dymu tytoniowego skutkuje przedostawaniem się do układu oddechowego dużej liczby szkodliwych i drażniących cząstek. Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem jest wysoka temperatura towarzysząca paleniu. W konsekwencji u osoby palącej zwykle rozwija się przewlekłe zapalenie oskrzeli. Jednym z jego symptomów jest nadprodukcja wydzieliny, której układ oddechowy usiłuje się potem pozbyć. Inhalacja dymu papierosowego i nadmiar śluzu to silne bodźce kaszlowe. 

Kaszel palacza ma charakter przewlekły. U części osób występuje codziennie. Może też okresowo ustępować i nawracać. Zazwyczaj pojawia się rano, co jest rezultatem nocnego zalegania wydzieliny oskrzelowej.

Niekiedy, np. w zawansowanej postaci POChP, kaszel jest obecny przez cały dzień oraz budzi chorego w nocy. Ma to negatywny wpływ na jakość snu, aktywność w ciągu dnia i ogólny stan zdrowia. 

Ilość wykrztuszanej plwociny jest zazwyczaj niewielka. Wiele osób jej nie odkrztusza, a odchrząkuje i połyka. Kaszel nasila się pod wpływem infekcji układu oddechowego.

Palacze tytoniu znajdują się w grupie ryzyka rozwoju wielu chorób, dlatego nigdy nie powinni bagatelizować długotrwałego kaszlu. W przypadku takich dolegliwości zalecane jest zgłoszenie się do lekarza, który zleci dodatkową diagnostykę. Do podstawowych badań pozwalających na ocenę stanu płuc zalicza się RTG klatki piersiowej i spirometrię. 

Pilna konsultacja lekarska jest konieczna, jeśli przewlekłemu kaszlowi towarzyszą tzw. objawy alarmowe. Zalicza się do nich symptomy, takie jak:
   • duszność;
   • bóle w klatce piersiowej;
   • krwioplucie;
   • stany podgorączkowe;
   • utrata masy ciała;
   • trudności w połykaniu (dysfagia);
   • chrypka.

Leczenie kaszlu palacza zależy od tego, czy jest on samodzielnym problemem, czy objawem towarzyszącym innej przewlekłej chorobie. W tym drugim przypadku terapia polega na leczeniu schorzenia podstawowego, np. astmy lub POChP.

W terapii objawowej kaszlu palacza preferowane są leki z grupy mukolityków, takie jak erdosteina, acetylocysteina czy karbocysteina. Są one dostępne m.in. w postaci tabletek, preparatów do rozpuszczania czy syropu na kaszel palacza. Leki te rozrzedzają zalegającą wydzielinę i ułatwiają odksztuszanie. By złagodzić symptomy przewlekłego kaszlu, można też zastosować preparaty działające nawilżająco i regenerująco na podrażnioną śluzówkę gardła. Należą do nich pastylki i syropy na bazie porostu islandzkiego, prawoślazu, malwy, podbiału czy babki lancetowatej. 

Trzeba jednak podkreślić, że w każdym przypadku jedyną długotrwale efektywną metodą terapii kaszlu palacza jest rzucenie palenia. U części osób pozwala ono na znaczące ograniczenie, a czasem na ustąpienie problemu. 

Dla wielu palaczy rozstanie z nałogiem jest trudne. W tym procesie mogą pomóc porada i terapia antynikotynowa. W leczeniu farmakologicznym uzależnienia od tytoniu stosuje się nikotynową terapię zastępczą (dostępną np. w postaci gum, pastylek do ssania, plastrów czy aerozolu) oraz leki doustne zawierające bupropion, wareniklinę i cytyzynę. Preparaty z tą ostatnią substancją są dostępne bez recepty. 

Warto także pamiętać, że kaszel palacza jest często nasilany przez nadwagę lub otyłość. Dlatego ważnym elementem postępowania z tą dolegliwością jest regularna aktywność fizyczna i odpowiednia dieta. 

Źródła:
J. Milanowski, B. Mackiewicz, Przewlekła obturacyjna choroba płuc. Nowe spojrzenie, Warszawa 2022, s. 29-31
https://podyplomie.pl/medical-tribune/29418,palacz-ktory-kaszle-zbyt-duzo (dostęp 07.11.2023)
https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1088,przewlekla-obturacyjna-choroba-pluc-przewlekle-zapalenie-oskrzeli-rozedma (dostęp 07.11.2023)
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.23. (dostęp 07.11.2023)
https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2020/09/Postepowanie-w-kaszlu-u-osob-doroslych-%E2%80%93-rekomendacje-dla-lekarzy-rodzinnych-2018.pdf (dostęp 07.11.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka