Krztusiec – objawy, profilaktyka, leczenie i powikłania

Krztusiec jest schorzeniem powodowanym przez zakażenie bakterią Bordetella pertussis. Patogen wytwarza toksynę krztuścową, która w największym stopniu odpowiada za objawy choroby. Do zakażenia kokluszem dochodzi głównie drogą kropelkową – poprzez wdychanie wydzielin oddechowych chorego. Schorzenie cechuje duża zakaźność (80%). Na krztusiec chorują osoby w każdym wieku. Ani szczepienia, ani naturalne przechorowanie nie dają odporności na całe życie.

Objawy choroby zależą od naszej odporności i mogą być zróżnicowane. U osób, które były szczepione przeciw krztuścowi lub naturalnie go przechorowały, choroba przebiega łagodniej i w niecharakterystyczny sposób. Symptomy kokluszu pojawiają się średnio 7-10 dni po zakażeniu.

Typowy przebieg choroby rozpoczyna się od tzw. okresu nieżytowego. Ta faza krztuśca trwa 1-2 tygodnie i cechuje się objawami grypopodobnymi. Pod koniec tego okresu pojawia się kaszel (początkowo suchy).

Następnie choroba wchodzi w fazę napadowego kaszlu, która trwa 4-6 tygodni. Kaszlowi krztuścowemu zwykle towarzyszą duszność i świst wdechowy („pianie”) lub wymioty. Napad jest wyczerpujący dla chorego. W niektórych przypadkach pojawia się obrzęk i sinica twarzy oraz wybroczyny na twarzy i spojówkach. U najmłodszych niemowląt zamiast kaszlu mogą wystąpić bezdech i drgawki. Natomiast krztusiec u dorosłych nierzadko objawia się jedynie przewlekłym, suchym kaszlem.

Po tym okresie krztuśca następuje kilkumiesięczna faza zdrowienia, podczas której kaszel powoli ustępuje. Może jednak dochodzić do jego okresowego nasilania się, np. w trakcie innych zakażeń lub po wysiłku.

W leczeniu krztuśca stosowana jest antybiotykoterapia. Jeśli właściwy antybiotyk zostanie podany we wczesnej fazie okresu nieżytowego, łagodzi przebieg schorzenia. Zastosowanie antybiotykoterapii w okresie napadowego kaszlu nie wpływa na symptomy. Skraca jednak czas, w którym chory zakaża osoby ze swojego otoczenia. Naukowcy oszacowali, że osoba chora przestaje zarażać po 5 dniach stosowania odpowiedniej antybiotykoterapii. W niektórych przypadkach krztuśca, np. u osób chorujących na współistniejące schorzenia przewlekłe, konieczna bywa hospitalizacja.

Krztusiec jest groźny zwłaszcza dla niemowląt (może u nich prowadzić do poważnych powikłań, a nawet do zgonu) oraz dla osób ze współistniejącymi przewlekłymi chorobami.

Do następstw krztuśca zaliczane są:

• zapalenie płuc;
• zapalenie ucha środkowego;
• odma opłucnowa;
• niedodma.

Na skutek krztuśca, zwłaszcza u niemowląt, pojawiają się też komplikacje neurologiczne. Choroba może pozostawiać po sobie trwałe następstwa – niepełnosprawność intelektualną, głuchotę czy padaczkę.

Po krztuścu występują również powikłania wynikające z silnego kaszlu. Należą do nich problemy, takie jak:

• naderwanie wędzidełka języka;
• wylewy podspojówkowe;
• przepuklina;
• nietrzymanie moczu;
• wypadanie odbytnicy;
• złamania żeber.

Podstawową metodę zapobiegania chorobie stanowią szczepienia ochronne. Szczepionka na krztusiec podawana jest w jednej iniekcji ze szczepionką przeciw błonicy oraz tężcowi (takie szczepienie określa się skrótem DTP). Istnieje kilka rodzajów tego typu preparatów.

Formą zapobiegania krztuścowi jest również tzw. chemioprofilaktyka poekspozycyjna (czyli po kontakcie z osobą chorą). Lekarze stosują w niej takie same preparaty, jak w leczeniu krztuśca. Kolejną metodą profilaktyki kokluszu jest izolacja chorych.

Obecnie w Polsce szczepienia na krztusiec obejmują:

• szczepienia obowiązkowe: podstawowe – w 2 m.ż, 4 m.ż., 5-6 m.ż., 16-18 m.ż.; przypominające – w 6 r.ż. i 14 r.ż.;
• szczepienia zalecane: przypominające – w 19 r.ż., dorosłych (szczególnie kontaktujących się z małymi dziećmi) – co 10 lat; kobiet w ciąży – w 27-36 tygodniu (w każdej ciąży).

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158166,krztusiec (dostęp 31.05.2023)
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.3.1. (dostęp 31.05.2023)
3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/krztusiec/ (dostęp 31.05.2023)
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519008/ (dostęp 31.05.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka