Legionelloza - co warto o niej wiedzieć?

Legionelloza to zakaźna choroba układu oddechowego, spowodowana przez bakterie z rodzaju Legionella, przede wszystkim przez szczepy Legionella pneumophila. Rozróżniamy dwie odmiany tego schorzenia: chorobę legionistów oraz gorączkę Pontiac. Pierwsze przypadki choroby legionistów datuje się na rok 1977, kiedy to wybuch atypowego zapalenia płuc wystąpił wśród uczestników Konwentu Legionu Amerykańskiego w Filadelfii. To wydarzenie zaowocowało odkryciem nowego gatunku patogennych bakterii, dziś znanych jako Legionella pneumophila. Te mikroorganizmy znalazły swój dom głównie w środowisku wodnym: w jeziorach, basenach, stawach oraz strumieniach. Obecne są także w różnorodnych instalacjach wodno-kanalizacyjnych. Ich optymalna temperatura wzrostu to zakres 32–42°C. W temperaturach poniżej 20°C nie rozmnażają się wcale, albo robią to minimalnie. Mimo że Legionelle przede wszystkim kojarzone są z wodnym środowiskiem, znane są także z występowania w błocie czy piasku. 

Obserwuje się dwie formy infekcji wywołane przez bakterię Legionella pneumophila:

Legionelloza (choroba legionistów) — to ciężkie zapalenie płuc, charakteryzujące się gwałtownym przebiegiem i możliwością wystąpienia poważnych powikłań narządowych. Śmiertelność, uzależniona od ogólnego stanu pacjenta i jego odporności, mieści się w przedziale 40-80%. Wśród objawów infekcji wymienia się:
• bóle głowy,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• wysoką gorączkę z towarzyszącymi dreszczami,
• ogólne osłabienie,
• początkowo suchy, następnie wilgotny kaszel z plwociną, która w pewnych przypadkach może być    podbarwiona krwią,
• duszności,
• ból w klatce piersiowej,
• biegunkę (w około 25-50% przypadków),
• nudności i wymioty,
• brak łaknienia,
• ból brzucha,
• zaburzenia neurologiczne, w tym nadmierną senność, która może przejść w śpiączkę oraz utratę  świadomości.
Choroba w wielu przypadkach rozwija się szybko, prowadząc do ostrej niewydolności oddechowej oraz upośledzenia funkcji narządów takich jak serce, trzustka czy nerki. U pacjentów z osłabioną odpornością może dojść do wytworzenia ropniaków, ropni płuc lub przetok oskrzelowych.

Gorączka Pontiac — stanowi łagodniejszą postać zakażenia bakterią Legionella pneumophila. Charakteryzuje się objawami przypominającymi grypę i nie niesie ze sobą ryzyka śmiertelności. W przebiegu choroby mogą wystąpić następujące objawy:
   • gorączka z dreszczami,
   • zmęczenie,
   • bóle mięśni,
   • bóle stawów,
   • bóle głowy,
   • osłabienie,
   • suchy męczący kaszel,
   • trudności w oddychaniu.
W niektórych przypadkach mogą pojawić się również wymioty, nudności oraz biegunka.

Legionella pneumophila to bakteria, która preferuje zbiorniki wodne (zarówno naturalne, jak i sztuczne, np. baseny czy wanny z hydromasażem), systemy nawilżania powietrza oraz klimatyzatory. Oznacza to, że ta bakteria może istnieć w każdym budynku z instalacją wodną. Rozwojowi tego mikroorganizmu sprzyjają: stara instalacja wodna w budynkach mieszkalnych, temperatura w okolicach 40 °C, obecność osadów, bogatych w sole magnezu i wapnia, glonów oraz pierwotniaków. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową poprzez wdychanie skażonego aerozolu. Choroba nie jest przenoszona z człowieka na człowieka lub poprzez picie skażonej wody. Istnieje również możliwość zakażenia przez zachłyśnięcie się skażoną wodą.

W dzisiejszych czasach coraz większy nacisk kładziony jest na jakość wody w kontekście mikrobiologicznym. Dezynfekcja wody oraz walka z bakterią Legionella stanowi jeden z głównych priorytetów w obszarze uzdatniania wody. Na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 7 grudnia 2017 roku (Dz. U. 2017 poz. 2294), od 28 listopada 2015 roku istnieje obowiązek prowadzenia badań wody pod kątem obecności bakterii Legionella w budynkach wielorodzinnych, placówkach zdrowia, punktach czerpalnych wody używanej w produkcji i handlu żywnością oraz innych miejscach. W celu uniknięcia zakażenia Legionellą kluczowe jest podejmowanie środków profilaktycznych, do których zaliczamy przede wszystkim oczyszczanie zbiorników wodnych i okresowe badanie wody w sieciach wodociągowych, urządzeniach sanitarnych, leczniczych oraz klimatyzacyjnych. 

Czynniki predysponujące do choroby obejmują: 
• płeć (zapalenie płuc u mężczyzn występuje trzy razy częściej),
• wiek powyżej 50. roku życia,
• nadużywanie alkoholu, 
• palenie tytoniu. 
 

Warto także podkreślić, że przypadki zachorowań na legionellozę mogą wystąpić również u dzieci. Opisane w literaturze przykłady zazwyczaj dotyczą dzieci, które były poddawane długotrwałemu leczeniu z powodu chorób nowotworowych. W ostatnich latach donoszono również o przypadkach legionellozy u noworodków. W grupie wysokiego ryzyka można także wskazać osoby cierpiące na choroby przewlekłe nerek, serca, układu oddechowego czy cukrzycę, a także osoby o obniżonej odporności.

Pacjenci z chorobą legionistów potrzebują szybkiej pomocy medycznej. W terapii tej choroby używa się antybiotyków makrolidowych np. erytromycynę, klarytromycynę czy azytromycynę. Równie skuteczne są leki z grupy fluorochinolonów, takie jak lewofloksacyna czy ciprofloksacyna. Warto dodać, że pałeczki oporne są na cefalosporyny i penicyliny. W przypadku infekcji ważne jest także odpowiednie nawodnienie chorego, a w przypadku wystąpienia gorączki stosuje się leki przeciwgorączkowe.

Bibliografia:

Lipa, P., Palusińska-Szysz, M., & Mikrobiologii, Z. G. (12). Budowa, biosynteza oraz właściwości biologiczne lipopolisacharydu Legionella pneumophila. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce, 80.
Rokosz, N., Rastawicki, W., Zasada, A. A., & Baczewska-Rej, M. (2010). Mikrobiologiczna diagnostyka zakażeń układu oddechowego wywoływanych przez pałeczki Legionella pneumophila. Advances in Respiratory Medicine, 78(1), 54-59.
Palusińska-Szych, M., & Cendrowska-Pinkosz, M. (2008). Występowanie i chorobotwórczość bakterii z rodziny Legionellaceae. Postępy Hig. Med. Dośw., 62, 337–353.

https://www.gov.pl/web/gis/legioneloza-choroba-legionistow [dostęp: 25.08.2023]
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/162560,legionellozy [dostęp: 25.08.2023]
https://legionella.pl/ [dostęp: 25.08.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.