Łupież - rodzaje, przyczyny, leczenie

Rogowacenie jest normalnym procesem, który zachodzi w organizmie człowieka. Wówczas odnawianie komórek wierzchniej warstwy naskórka trwa około 28 dni. Gdy ten czas skraca się do 15, czasem nawet 7 dni, dochodzi do nadmiernego łuszczenia się skóry i powstaje łupież.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje łupieżu skóry głowy:
   • łupież zwykły/suchy – ma postać lekkich, białych płatków, nie jest związany ze stanem zapalnym skóry głowy i nie uszkadza włosów,
   • łupież tłusty/łojotokowy – często wywodzi się z nieodpowiednio leczonego łupieżu suchego. Ma postać tłustych, lekko żółtawych łusek, które silniej przylegają do skóry głowy. Nieleczony może prowadzić do wypadania włosów (tzw. łysienie łojotokowe).

Ustalenie typu łupieżu jest bardzo ważnym elementem podczas wyboru leczenia.

Istnieje również inny typ łupieżu – biały, który występuje na gładkiej skórze twarzy oraz w okolicy kończyn. Najczęściej dotyczy dzieci.

Jak objawia się łupież?

Podstawowym objawem łupieżu jest łuszczenie się skóry głowy. Zazwyczaj towarzyszy temu uczucie napiętej i ściągniętej skóry głowy lub nadmiernie tłustej (w zależności od typu). Wzmożonemu rogowaceniu często towarzyszy świąd, w szczególności u osób z łupieżem tłustym. Ponadto objawy nasilają się zimą, gdy zmieniamy temperatury otoczenia i nosimy czapki. Nieleczony łupież może także doprowadzić do wypadania włosów.

Do dzisiaj nie znamy dokładnej przyczyny pojawiania się problemów z nadmiernym łuszczeniem się skóry głowy. Jednak mamy pewność, że na ten proces mają wpływ:

   1) Zakażenie się grzybem z rodzaju Malassezia

Grzyby drożdżopodobne z rodzaju Malassezia występują na naszej skórze głowy jako element prawidłowej mikroflory tego regionu. Znajdziemy je w okolicy ujść gruczołów łojowych przy łuskach włosów. Jednak w wyniku zaburzeń mikrobioty skóry może dojść do zwiększenia ich ilości z około 45% do nawet 74% udziału.

Te mikroorganizmy wydzielają substancje (m.in. wolne kwasy tłuszczowe i kwas oleinowy), które drażnią skórę głowy i wywołują miejscowy stan zapalny. W konsekwencji prowadzi to do zaburzeń rogowacenia i pojawienia się łupieżu.

   2) Zaburzenia hormonalne

Kolejną częstą przyczyną łupieżu są zaburzenia hormonalne organizmu, dotyczące w szczególności nadmiaru testosteronu i pochodnych. Dlatego też łupież jest tak częstym zjawiskiem w dojrzewającym organizmie oraz u osób z zaburzeniami hormonalnymi (np. zespołem policystycznych jajników – PCOS).

   3) Inne czynniki wewnętrzne

Innymi przyczynami występowania łupieżu, które są niezależne od nas, to czynniki genetyczne, nieprawidłowe odnawianie się komórek naskórka skóry głowy oraz nadmierna praca gruczołów łojowych.

Tłusta postać łupieżu może współwystępować z chorobami skóry związanymi z zaburzoną pracą gruczołów łojowych: trądzikiem pospolitym, różowatym oraz łojotokowym zapaleniem skóry.

   4) Czynniki zewnętrzne

Jedną z najczęściej spotykanych przyczyn powodujących lub wzmagających problem z łupieżem jest nieprawidłowa higiena skóry głowy. Problemem są m.in.: nadmierne używanie lakierów i żeli, suszenie włosów silnym nawiewem gorącego powietrza suszarki, częste noszenie nakryć głowy i niedokładne mycie głowy. Reakcja uczuleniowa na składnik produktu do włosów również może wywołać zaburzenia rogowacenia.

Dieta i styl życia również mają istotny wpływ na wystąpienie łupieżu. Do czynników zwiększających ryzyko jego wystąpienia zaliczamy dietę ubogą w witaminy (w szczególności A, E oraz witaminy z grupy B), nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu oraz nadmierny stres.

Dodatkowo na łupież częściej mogą się skarżyć osoby z niedoborami odporności (np. z chorobą AIDS) oraz przyjmujące leki immunosupresyjne (przykładowo cyklosporynę, mykofenolan mofetylu).

Leczenie łupieżu wymaga znajomości typu tego schorzenia oraz cierpliwości - najczęściej stosowane szampony wymagają od 2 do 4 tygodni regularnego stosowania. Dodatkowo należy pamiętać o działaniach profilaktycznych po wyleczeniu, aby uniknąć nawrotu problemu.

Podstawowym elementem leczenia łupieżu jest zastosowanie szamponu leczniczego ze składnikiem przeciwgrzybiczym. Dzięki niemu ograniczamy rozwój grzybów Malassezia, które są głównym powodem łupieżu.

W aptece bez recepty dostaniemy szampony zawierające: 
   • 2% ketokonazolu – w leczeniu łupieżu powinno się je stosować 2 razy w tygodniu przez 2 do 4 tygodni. W pozostałe dni można używać innych szamponów. Po ustąpieniu problemu powinno się je stosować profilaktycznie raz na tydzień lub raz na dwa tygodnie. Można je stosować od 12 roku życia. Silne szampony przeciwgrzybicze mogą wysuszać skórę głowy, więc osoby z łupieżem suchym powinny ich raczej unikać.
   • cyklopiroksolaminę – preparaty w leczeniu łupieżu stosuje się 2-3 razy w tygodniu przez 2-3 tygodnie, podobnie jak w przypadku szamponów z ketokonazolem. Tak samo można je po skutecznej kuracji stosować raz na tydzień lub dwa w celach profilaktycznych.

Poza szamponami przeciwgrzybiczymi znajdziemy szampony bogate w inne składniki, które zmniejszają objawy łupieżu. Sięgaj po preparaty zawierające te substancje w swoim składzie, jeśli cierpisz na:
   • łupież suchy: pantenol, glicerol, mocznik w stężeniu do 10% – te substancje nawilżą twoją skórę głowy i zmniejszą ryzyko wystąpienia uczulenia na skórze głowy,
   • łupież tłusty: kwas salicylowy, mocznik w stężeniu powyżej 30%, dziegieć, siarkę i sole cynku – wymienione składniki będą ograniczać wydzielanie łoju, ułatwiać usuwanie martwego naskórka i regulować nadmierne rogowacenie.

Co, jeśli preparaty z apteki nie działają?

Jeśli szampony z apteki nie wystarczają, należy skonsultować się z dermatologiem. Łupież skóry głowy, który nie reaguje na przeciwgrzybicze szampony i poprawną higienę, może wskazywać na łojotokowe zapalenie skóry, problemy hormonalne lub niedobory odporności. Lekarz zaleci odpowiednie badania, które umożliwią następnie prawidłową diagnozę i właściwe wyleczenie problemu.

Jak zapobiegać nawrotom łupieżu?

Łupież ma niestety tendencję do nawrotów. Przedstawiamy kilka prostych zasad, które mogą przed tym uchronić:
   • stosuj szampon przeciwłupieżowy, który był u Ciebie skuteczny, przynajmniej raz na dwa tygodnie. Ograniczy on nadmierny rozwój Malassezia,
   • zwiększ podaż witamin A, E i z grupy B z pożywieniem (jedz więcej zielonych warzyw, orzechów i nasion), dbaj o prawidłową dietę,
   • regularnie myj włosy, nie za często, ani też nie za rzadko,
   • nie przetrzymuj wilgotnych włosów przez kilka godzin - podsusz je lekko suszarką z ciepłym (nie gorącym!) nawiewem. Wilgotne środowisko skóry głowy warunkuje rozwój grzybów powodujących łupież,
   • pamiętaj o dokładnym spłukaniu wszystkich produktów ze skóry głowy.

Wtedy problem łupieżu już nigdy nie będzie Cię męczył.

Bibliografia:
   1. Brzezińska-Wcisło L., et al., „Łupież i łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy–patogeneza, obraz kliniczny oraz aspekty terapeutyczne." Post Dermatol Alergol 24 (2007): 59-64.
   2. Małek E., „Rozpoznawanie patologicznych zmian skórnych 514 [02]. Z1. 02."
   3. Wydawnictwo farmaceutyczne “Problemy dermatologiczne. Opieka farmaceutyczna, zasady rozpoznania i leczenia, przegląd leków i kosmetyków” Wyd. II (2021).

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.
 

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka