Melatonina – czym jest, działanie, właściwości oraz skutki niedoboru

Melatonina jest wydzielana przez szyszynkę, organ wydzielniczy znajdujący się w mózgu. Jej wytwarzanie jest hamowane przez światło słoneczne, w konsekwencji czego szczyt jej aktywności następuje w godzinach 00:00-03:00 w nocy.

Nie bez powodu jest nazywana hormonem snu. Melatonina przekazuje informację do organizmu, kiedy należy się wyciszyć i pójść spać. Jej działanie polega na ułatwieniu zasypiania, zmniejszeniu ilości przebudzeń w nocy i poprawie ogólnej jakość snu.

Na wydzielanie melatoniny mają wpływ następujące czynniki:

   • wiek

Stężenie melatoniny w organizmie jest w dużym stopniu zależne od wieku. U noworodków jest stosunkowo niskie i wzrasta wraz z wiekiem. Po osiągnięciu 40. roku życia zaczyna wykazywać tendencję spadkową. Szyszynka seniorów wydziela małe ilości melatoniny, co fizjologicznie powoduje u nich trudności w zasypianiu i podtrzymaniu snu.

   • pora roku

Wraz ze zmianą pór roku zmienia się także ilość słońca, z którym mamy kontakt. Wydzielanie melatoniny jest hamowane przez światło, więc w okresie zimowym, gdy jest go niewiele, możemy wcześniej odczuwać znużenie i senność, a także trudniej wybudzać się ze snu.

Melatonina jest szeroko stosowana jako lek pierwszego wyboru u osób cierpiących na zaburzenia rytmu dobowego i problemy ze snem. Znajdziemy ją zarówno jako lek bez recepty, jak i suplement diety.

Szczególnie jest wskazana u osób:
   • niewidomych z zaburzonym cyklem dobowym,
   • z zaburzeniami snu związanymi z szybką zmianą stref czasowych, czyli tzw. jet-lagiem,
   • pracujących na zmiany nocne, w celu regulacji cyklu dobowego,
   • powyżej 55. roku życia w leczeniu bezsenności z obniżeniem jakości snu.

Nie zaleca się stosowania melatoniny u dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Najczęstsze działania niepożądane po zastosowaniu melatoniny to senność w ciągu dnia, zmęczenie, zawroty głowy, nadmierna potliwość, nudności i czasem pobudzenie ruchowe. Rzadziej występują zaburzenia nastroju, wzrost stężenia enzymów wątrobowych we krwi, niewyraźne widzenie czy kurcze mięśni. Po zastosowaniu preparatu nie należy prowadzić pojazdów.

Rozpoczynając kurację melatoniną, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Preparat zawierający hormon snu należy przyjąć pół godziny lub godzinę przed snem. Nie powinno się go stosować po spożyciu alkoholu oraz u osób palących tytoń, ponieważ te używki zmniejszają skuteczność nasenną leku.

Dobierając dawkę, należy rozpocząć od dawki 2 lub 3 mg. Dopiero jeżeli ta dawka nie daje wystarczających efektów, wówczas można ją zwiększyć do 5 mg. Jeśli leczenie przynosi korzystny skutek, to dawkę można zmniejszyć do 1 mg.

Lepiej wybierać preparaty melatoniny zarejestrowane jako leki, a nie suplementy diety. Dostępne są w różnych postaciach – od zwykłych tabletek, przez krople doustne, żelki, aż po rozpuszczalne na języku listki. Dzięki tak szerokiej gamie preparatów można dopasować kurację pod swoje potrzeby.

Warto także sprawdzać składy preparatów nasennych z melatoniną, ponieważ często są one wzbogacone o substancje ziołowe, na które można być uczulonym. Są to najczęściej kozłek, chmiel, lawenda lub melisa. Z drugiej strony takie preparaty mogą się sprawdzić u osób, którym sama melatonina nie wystarcza. 

Melatonina, pomimo tego, że występuje naturalnie w naszym organizmie, może wchodzić w interakcje z innymi przyjmowanymi lekami. Na przykład, osoby przyjmujące fluwoksaminę – lek przeciwdepresyjny, powinny unikać stosowania melatoniny ze względu na potencjalne ryzyko zakłóceń w metabolizmie obu leków. Nie powinno się także łączyć hormonu snu z innymi lekami nasennymi, np. zopiklonem, zaleplonem i zolpidemem. Melatonina może nasilić działanie nasenne tych leków i spowodować zaburzenia uwagi, pamięci oraz koordynacji.

Bibliografia:
Cegieła, U., Janiec, W., Folwarczna, J., Janas, A., Janiec, R., Kaczmarczyk-Sedlak, I., ... & Trzeciak, H. I. (2021). Kompendium farmakologii. PZWL.
https://melatonina.pl/akademia-snu/melatonina-hormon/melatonina.-co-to-jest-jak-dziala-jak-ja-stosowac [dostęp: 01.04.2024r]
Melatonina (opis profesjonalny)  https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=1757 [dostęp: 01.04.2024r]
Karbownik-Lewińska, M., & Lewiński, A. (2010). Znaczenie kliniczne i zastosowanie terapeutyczne melatoniny–obecny stan wiedzy. Folia Medica Lodziensia, 37(1), 111-150. 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka