Mononukleoza zakaźna — objawy, leczenie i powikłania

Mononukleoza zakaźna, zwana również gorączką gruczołową, jest wirusową infekcją wywoływaną przez wirusa Epstein-Barr (EBV), należącego do rodziny Herpesviridae. EBV,
nazywany również ludzkim herpeswirusem 4, był pierwszym herpeswirusem, którego genom
został w pełni zsekwencjonowany. Wirus ten występuje w dwóch odmianach: EBV-1 i EBV-2, znane jako typ A i typ B. Typ A jest bardziej rozpowszechniony w krajach zachodnich, podczas gdy typ B przeważa głównie w obszarach Afryki równikowej. Warto również wspomnieć, że możliwa jest koinfekcja obiema odmianami wirusa. W przypadku zakażenia wirusem EBV obserwuje się dwa szczyty zachorowań. Pierwszy z nich przypada w okresie przedszkolnym, cechuje się zwykle łagodnym przebiegiem zakażenia. Drugi szczyt zachorowań występuje w okresie dojrzewania i charakteryzuje się pełnym zestawem objawów. Warto podkreślić, że choć mononukleoza zakaźna występuje najczęściej u dzieci, to nastolatki i dorośli stanowią około 1/3 chorych. 
 

Pełnoobjawowa mononukleoza zakaźna najczęściej występuje u osób między 15. a 25. rokiem życia. W początkowym stadium schorzenia obserwuje się uczucie zmęczenia, osłabienia i ewentualnie bóle mięśniowe. Po kilku dniach utrzymywania się tych wstępnych objawów pojawia się charakterystyczna „triada symptomów”, która obejmuje ból gardła, gorączkę oraz powiększenie migdałków podniebiennych i węzłów chłonnych.

Najbardziej stałym objawem tej choroby jest wysoka gorączka, przekraczająca 38,5ºC i utrzymująca się przez długi czas (około 10-14 dni). Warto dodać, że temperatura ciała zwykle wzrasta w godzinach popołudniowych i wieczornych. Towarzyszy jej ból gardła, a podczas badania jamy ustnej można dostrzec powiększone migdałki podniebienne. Są one pokryte gęstym, białoszarawym nalotem, który można łatwo usunąć przy użyciu szpatułki.

Ponadto w przebiegu mononukleozy zakaźnej obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych, które są bolesne i mogą osiągać rozmiary od ziarna fasoli do orzecha włoskiego. Charakterystycznym objawem tej choroby są również obrzęki powiek i twarzy, choć należy zaznaczyć, że te symptomy występują relatywnie rzadko. Po kilku dniach utrzymywania się gorączki może pojawić się także powiększenie śledziony i wątroby.

Co więcej, w trakcie trwania choroby może pojawiać się wysypka skórna na tułowiu i kończynach. W większości przypadków objawy kliniczne utrzymują się przez średnio 16 dni, co stanowi cechę nietypową dla innych infekcji wirusowych. Powrót do pełni zdrowia jest procesem stopniowym. Uczucie zmęczenia oraz zaburzenia koncentracji mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy.

Najczęstszym sposobem przenoszenia wirusa jest kontakt ze śliną chorej osoby, co sprawia, że mononukleoza jest często nazywana „chorobą pocałunków”. Rzadziej może być przenoszona przez kontakty płciowe, krew lub przeszczep narządów. Zachorowania na mononukleozę nie wykazują sezonowego wzrostu.

W przypadku wystąpienia mononukleozy zakaźnej stosuje się leczenie objawowe, które polega na łagodzeniu towarzyszących infekcji objawów. W przypadku gorączki zalecane jest stosowanie leków przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol czy ibuprofen. W razie bólu gardła można zastosować aerozol na bazie lidokainy lub benzydaminy, a także płukankę zawierającą diklofenak. Ważnymi elementami są również odpoczynek oraz nawadnianie organizmu. Choroba jest wywoływana przez wirusa, co oznacza, że nie można jej leczyć antybiotykami. Niemniej jednak w przypadku nadkażeń bakteryjnych może okazać się konieczne zastosowanie antybiotyku. Co więcej, w leczeniu mononukleozy nie zaleca się używania acyklowiru, a jego stosowanie w trakcie infekcji budzi wątpliwości. Dowiedziono, że nie ma on wpływu na objawy kliniczne, więc pacjent nie osiąga z tej terapii korzyści. W ciężkich przypadkach może być konieczne podawanie glikokortykosteroidów. Na koniec warto wspomnieć, że do tej pory nie opracowano szczepionki przeciwko wirusowi EBV.

Powikłania w przebiegu mononukleozy zakaźnej są rzadkie i obejmują:
   • pęknięcie śledziony,
   • zapalenie mózgu,
   • małopłytkowość,
   • uszkodzenie miąższowe wątroby,
   • zapalenie mięśnia sercowego,
   • niedokrwistość hemolityczną,
   • nadkażenia bakteryjne,
   • uczucie zmęczenia,
   • osłabienie.

Bibliografia:
Kalicki, B., Maślany, A., Milart, J., & Jung, A. (2011). Przebieg i diagnostyka zakażenia EBV u dzieci–obserwacje kliniczne. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 7(3), 247-252.
Breńska, I. (2012). Ewolucja kliniczna mononukleozy zakaźnej u dzieci w odniesieniu do profilu przeciwciał przeciw antygenom wirusa Epsteina-Barr (Doctoral dissertation, Poznań).
Rajewski, P., Rajewski, P., & Waleśkiewicz-Ogórek, K. (2015). Mononukleoza zakaźna—opis przypadku. In Forum Medycyny Rodzinnej, 9(4), 344-347.
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/160210,mononukleoza-zakazna-u-doroslych [dostęp: 12.09.2023]
https://podyplomie.pl/pediatria/12157,mononukleoza-zakazna [dostęp: 12.09.2023]
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4670567/ [dostęp: 12.09.2023]
https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.7.14. [dostęp: 12.09.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.