Neuroborelioza – objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Borelioza, spowodowana przez bakterie z rodzaju Borrelia, jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych w Europie. Jedną z jej postaci jest neuroborelioza, która zaburza funkcjonowanie układu nerwowego. Choroba ta jest przenoszona przez kleszcze z rodzaju Ixodes, a do krętków, które wykazują predyspozycje do zajęcia układu nerwowego zaliczamy B. garinii. Warto zwrócić uwagę, że Komisja Europejska w dniu 22 czerwca 2018 roku umieściła neuroboreliozę na zaktualizowanej liście chorób zakaźnych. Dane z raportu Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru z roku 2019 wskazują, że w Polsce zarejestrowano 20 614 przypadków boreliozy, w tym 309 dotyczyło neuroboreliozy.
Jak wspomniano wcześniej, neuroborelioza wpływa na układ nerwowy – zarówno obwodowy, jak i ośrodkowy. Początkowe objawy mogą być łagodne, ale brak leczenia może prowadzić do rozprzestrzenienia się infekcji i zaostrzenia symptomów.
Neuroboreliozę klasyfikujemy na dwa typy – zależnie od czasu trwania objawów. W przypadku, gdy objawy utrzymują się poniżej 6 miesięcy, mówimy o  neuroboreliozie wczesnej (ang. early NB). Natomiast jeśli objawy pojawiają się od 6 miesięcy do kilku, a nawet do kilkunastu lat po zakażeniu, mamy do czynienia z neuroboreliozą późną (late NB).

Wczesne stadium tej choroby obejmuje:
• porażenie nerwów czaszkowych;
• zapalenie korzeni nerwowych i nerwów;
• limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu.

Wśród objawów późnej neuroboreliozy wyróżniamy:
• przewlekłe zapalenie mózgu, rdzenia i opon mózgowych;
• polineuropatię;
• objawy udarowe;
• zaburzenia poznawcze, koncentracji i pamięci.

Rozpoznanie neuroboreliozy przez lekarza opiera się na szczegółowym wywiadzie i identyfikacji objawów typowych dla tej choroby. Jest to jednak często wyzwanie, zwłaszcza gdy brakuje widocznego rumienia wędrującego lub informacji o ukąszeniu przez kleszcza. W takich przypadkach nieocenioną rolę odgrywa diagnostyka laboratoryjna. W diagnostyce serologicznej pierwszym krokiem jest zastosowanie testu ELISA. Jednak ze względu na ograniczoną czułość może dać wynik fałszywie negatywny. Zarówno pozytywne, jak i negatywne wyniki testu ELISA wymagają potwierdzenia za pomocą testu Western blot. Obecnie najefektywniejszą metodą wykrywania infekcji Borrelia jest zastosowanie technik biologii molekularnej, takich jak PCR, która umożliwia bezpośrednie wykrywanie kwasów nukleinowych bakterii.

1. Jak usunąć kleszcza: Użyj wąskich szczypczyków lub specjalnego narzędzia do usunięcia kleszcza.
2. Co robić, gdy część głowowa zostanie w skórze: Nie martw się, to nie zwiększa ryzyka zakażenia. Po prostu zdezynfekuj miejsce ukłucia.
3. Czego unikać przy usuwaniu kleszcza: Nie wykręcaj, nie smaruj tłuszczem, alkoholem czy benzyną. Takie metody mogą zwiększyć ryzyko zakażenia.
4. Odpowiednia dezynfekcja i higiena: Po usunięciu kleszcza zdezynfekuj miejsce ukłucia i umyj ręce mydłem.
5. Obserwacja po usunięciu kleszcza: Obserwuj miejsce ukłucia przez 30 dni pod kątem ewentualnego pojawienia się rumienia wędrującego.

W leczeniu boreliozy podstawą są antybiotyki. W początkowym etapie choroby zaleca się stosowanie leków przeciwobrzękowych. Dla łagodzenia stanów zapalnych pomocne mogą być niesteroidowe leki przeciwzapalne. Kortykosteroidy stosuje się wyłącznie w sytuacjach, kiedy zapalenie nie reaguje na inne formy terapii.

Aby minimalizować ryzyko boreliozy, należy chronić się przed ukąszeniami kleszczy, ponieważ skuteczne szczepienie przeciwko tej chorobie nie jest jeszcze dostępne. Oto kilka wskazówek:

• Stosuj repelenty zawierające 30–50% DEET, które zapewniają długotrwałą ochronę przed kleszczami. 
• Noś jasne ubrania, aby szybciej zauważyć kleszcza. 
• Wciągaj nogawki spodni do skarpetek, a także zakładaj koszule z długimi rękawami. 
• Przed wejściem do domu dokładnie sprawdź ciało, aby zapobiec wniesieniu kleszczy do środka. 
• Usuń natychmiast wszystkie znalezione kleszcze. 
• Po powrocie do domu weź prysznic, aby zmyć potencjalnie niezauważone kleszcze.
• Wypierz odzież, na której mogą znajdować się niezauważone przez Ciebie kleszcze. 
• Gdy zauważysz jakiekolwiek niepokojące zmiany skórne lub nowe znamiona, skonsultuj się z lekarzem.

Bibliografia:
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.5.1. [dostęp: 24.04.2024]
Zajkowska, J. M., Hermanowska-Szpakowicz, T., Grygorczuk, S., Kondrusik, M., Pancewicz, S. A., Czeczuga, A., & Ciemerych, M. (2006). Neuroborelioza. Polski Przegląd Neurologiczny, 2(1), 13-21.
Smoleńska, Z., Matyjasek, A., & Zdrojewski, Z. (2016). Borelioza—najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu. In Rheumatology Forum (Vol. 2, No. 2, pp. 58-64).
Pancewicz, S. A., Garlicki, A. M., Moniuszko-Malinowska, A., Zajkowska, J., Kondrusik, M., Grygorczuk, S., ... & Dunaj, J. (2015). Diagnostyka i leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze rekomendacje polskiego towarzystwa epidemiologów i lekarzy chorób zakaźnych. Przegl Epidemiol, 69, 421-428.
Brodziński, S., & Nasierowski, T. (2019). Zaburzenia psychotyczne w przebiegu zakażenia Borrelia burgdorferi–część I: epidemiologia, patogeneza, diagnostyka i leczenie neuroboreliozy. Psychiatr. Pol, 53(3), 629-640.
Staszewska, K. (2021). Stan zdrowia psychicznego osób z rozpoznaniem neuroboreliozy. Medycyna Pracy, 72(3), 259-266.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.