Objawy i leczenie zespołu suchego oka

Film łzowy – co to takiego?

Film łzowy to nic innego jak łzy, czyli szczególna warstwa, pokrywająca spojówkę i rogówkę. Składa się ona z trzech części: warstwy śluzowej, która utrzymuje film łzowy na powierzchni oka, warstwy wodnistej, dostarczającej tlen rogówce i nawilżającej nabłonek oraz warstwy tłuszczowej, uniemożliwiającej obcieranie gałki ocznej przez powiekę oraz natłuszczającej oko. To właśnie film łzowy nie tylko nawilża i odżywia oczy, ale równocześnie chroni je przed bakteriami i drobnoustrojami oraz – co niezwykle istotne w naszym przypadku – zapobiega ich wysychaniu.

Przyczyny zespołu suchego oka

Wśród najczęstszych przyczyn powstawania zespołu suchego oka wskazuje się na nieprawidłowy skład filmu łzowego, niewłaściwe działanie gruczołów, które produkują nasze łzy, zbyt małą produkcję łez bądź też nadmierne ich parowanie. Każdy z wyżej wymienionych czynników prowadzi do tej samej sytuacji – rogówka oraz siatkówka oka zaczynają wysychać, co wywołuje u pacjenta dyskomfort oraz szereg innych objawów, towarzyszących zespołowi suchego oka (ZSO).

Zespół suchego oka – objawy

ZSO cechuje się szerokim wachlarzem objawów, które mogą charakteryzować się różnym stopniem nasilenia, a każdy pacjent może odbierać i opisywać je odmiennie, w indywidualny dla siebie sposób. Do najczęściej wymienianych przez pacjentów objawów zespołu suchego oka zaliczamy szczypanie lub swędzenie oczu, uczucie określane jako tzw. „piasek w oczach”, bądź uczucie ciała obcego w oku. Do innych objawów zalicza się przykładowo łzawienie w suchych pomieszczeniach oraz przy nawiewach (np. w samochodzie), a także znaczne łzawienie w przypadku, gdy pacjent wyjdzie na dwór, na wiatr lub narazi się na światło słoneczne.

Część pacjentów skarży się także na brak możliwości otwarcia oczu w nocy, czerwone oczy, wrażenie niemożliwości ruszania okiem lub uczucie „tarcia” w oku, zaczerwienienie brzegów powiek lub ich opuchnięcie. Wśród innych objawów ZSO wskazuje się na zbyt częste mruganie, zamglone widzenie, mijające przy szybkim mruganiu oczami, a także bóle z tyłu oka oraz bóle głowy w różnych jej częściach.

Co zrobić, jeśli dostrzeżemy objawy?

W przypadku wystąpienia powyższych objawów, wskazujących na tę dolegliwość, należy skontaktować się z lekarzem okulistą. To właśnie on powinien za pośrednictwem przeprowadzonego wywiadu oraz badań diagnostycznych upewnić się, czy problemem, z którym się borykamy, jest zespół suchego oka. Lekarz może dokonać oceny szybkości wysychania oczu, a także poddać ocenie wydzielanie łez (za pomocą tzw. Testu Schirmera). Wśród innych badań, na jakie może zdecydować się okulista, znajdziemy badanie fałdów spojówki równoległych do krawędzi powieki, ocenę wysokości menisku filmu łzowego (który u chorych będzie nie tylko węższy, ale i poprzerywany). Lekarz może ponadto sprawdzić występowanie punktowych ubytków nabłonka w obrębie szpary powiekowej lub górnej części rogówki, wykorzystując w tym celu specjalne barwniki, jak zieleń lizaminy lub fluoresceina, którymi zabarwi powierzchnię gałki ocznej.

Jak wygląda leczenie zespołu suchego oka?

Leczenie zespołu suchego oka jest leczeniem wyłącznie objawowym. Jeszcze przed wizytą u okulisty warto zakupić w aptece dostępne bez recepty preparaty sztucznych łez. Warto mieć jednak na uwadze fakt, że tego typu środki nie służą przywróceniu prawidłowej produkcji łez w oku, a jedynie pozwalają uzupełnić ich niedobór. Należy także pamiętać o tym, by stosować tego typu preparaty jeszcze przed wystąpieniem sytuacji, które nasilają odczuwane przez nas objawy zespołu suchego oka. Oznacza to, że sztuczne łzy stosować powinno się przed wyjściem z domu, spędzaniem dłuższego czasu przed ekranem komputera lub telewizora, a także przed długotrwałym przebywaniem w pomieszczeniu z klimatyzacją.

Warto postawić na takie leki, które nie zawierają środków konserwujących. Co więcej, zazwyczaj preparaty te chronią gałkę oczną przez bardzo krótki okres, dlatego w niektórych przypadkach co około 10-20 minut należy ponownie podawać lek. Jeśli wśród odczuwanych przez nas objawów znajduje się także stan zapalny, konieczne może być podanie takich leków, jak cyklosporyna A lub kortykosteroidy, jednak czynność ta powinna nastąpić dopiero po zaleceniu przez lekarza.

W jaki sposób zwalczać objawy tej dolegliwości?

Podobnie jak leczenie ZSO jest wyłącznie objawowe, także łagodzenie dolegliwości wiąże się z konkretnymi działaniami, które pomagają pacjentowi zmniejszyć uczucie dyskomfortu. Jednym ze sposobów jest regularne, systematyczne picie wody, ponieważ odwodniony organizm wykazuje nieprawidłowości w produkcji filmu łzowego. Podczas pracy z komputerem warto nie tylko robić sobie przerwy, by nie męczyć wzroku, ale także dodatkowo nawilżać oczy. Jeśli nosimy okulary, dobrze jest rozważyć szerokich opraw, które nie tylko ułatwią nam postrzeganie otaczającej nas rzeczywistości pod różnym kątem, ale zarazem będą stanowić dla naszych oczu dodatkową barierę ochronną przed słońcem lub wiatrem. Wreszcie, skuteczną metodą łagodzenia objawów zespołu suchego oka jest unikanie takich sytuacji, które te objawy nasilają.

Kto jest w szczególności narażony na ZSO?

Podobnie jak w przypadku innych schorzeń, także zespół suchego oka może dotykać w większym stopniu osób z grupy ryzyka. O kim mowa? Przede wszystkim o osobach, które pracują na co dzień przed ekranem komputera – ale nie tylko. Narażeni mogą być także pacjenci, którzy pracują w klimatyzowanym pomieszczeniu (co może sprzyjać wysychaniu oczu) oraz osoby, które chorują, np. na zespół Sjögrena, chorobę Gravesa-Basedowa bądź reumatyczne zapalenie stawów.

Ponadto do grupy osób o podwyższonym ryzyku zachorowania na zespół suchego oka wskazuje się kobiety w ciąży oraz pacjentki, które przechodzą menopauzę. W obu przypadkach ryzyko wynika ze zmian hormonalnych, jakie zachodzą w ich organizmie w związku ze stanem, w jakim się one znajdują.

Bibliografia:

1. M. Prost, https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/86727,zespol-suchego-oka [data dostępu: 09.12.2022]
2. https://www.wszo.pl/zespol-suchego-oka/ [data dostępu: 09.12.2022]
3. J.J. Kański, „Diagnostyka kliniczna w okulistyce”, Wrocław 2018
4. M. W. Leitman, „Diagnostyka i postępowanie w chorobach oczu”, Wrocław 2017
5. K. Binnewies – Stuelcken, „Choroby oczu”, Wrocław 2012.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka