Obturacyjny bezdech senny – przyczyny, objawy, powikłania i leczenie

Obturacyjny bezdech senny to choroba, którą charakteryzują powtarzające się epizody bezdechów i spłyceń oddychania, spowodowane niedrożnością górnych dróg oddechowych występującą w trakcie snu. Do całkowitej lub częściowej blokady przepływu powietrza dochodzi na poziomie gardła, przy zachowanej pracy mięśni oddechowych. Bezdechy i spłycenia oddychania skutkują pogorszeniem utlenowania krwi i wybudzeniami ze snu, co w konsekwencji prowadzi do powikłań zdrowotnych i dolegliwości w ciągu dnia. 

Obturacyjny bezdech senny jest ogólnoświatowym problemem. W literaturze przedmiotu pisze się, że na OBS może cierpieć nawet miliard osób. Schorzenie występuje głównie u dorosłych. Dzieci chorują sporadycznie.

Biorąc pod uwagę wskaźnik bezdechów i spłyceń AHI (apnea-hypopnea index), oznaczający sumę wszystkich bezdechów i spłyceń oddychania w przeliczeniu na godzinę, wyróżnia się następujące stopnie ciężkości obturacyjnego bezdechu sennego:
   •  łagodny: AHI 5-15/h;
   •  umiarkowany: AHI 16-30/h;
   •  ciężki: AHI >30/h.

Nieleczony obturacyjny bezdech senny zwiększa ryzyko wystąpienia problemów, takich jak: 
   •  nadciśnienie tętnicze;
   •  choroba niedokrwienna i zawał serca;
   •  zaburzenia rytmu i przewodzenia;
   •  niewydolność serca;
   •  udar mózgu; 
   •  nadciśnienie płucne;
   •  cukrzyca typu 2;
   •  refluks żołądkowo-przełykowy;
   •  depresja;
   •  nagły zgon. 

Ponadto odczuwana przez chorych dzienna senność może mieć wpływ na spadek wydajności i wypadki w pracy oraz na kolizje drogowe.

Do czynników ryzyka obturacyjnego bezdechu sennego zaliczane są: 

• otyłość;
• długi języczek, przerost migdałków podniebiennych, skrzywienie przegrody nosa;
• częste zakażenia górnych dróg oddechowych;
• alergiczny nieżyt nosa (konieczność oddychania przez usta);
• picie alkoholu (przede wszystkim przed snem);
• stosowanie niektórych leków (np. uspokajających i nasennych);
• niedoczynność tarczycy, akromegalia;
• czynniki genetyczne;
• sarkoidoza;
• ciąża.

Do głównych objawów obturacyjnego bezdechu sennego zalicza się głośne i nieregularne chrapanie oraz bezdechy. U osób z OBS obserwowana jest też wzmożona potliwość, przebudzenia z uczuciem duszności, oddawanie moczu w nocy (nykturia), kołatanie serca i suchość w jamie ustnej po przebudzeniu.

W ciągu dnia chorzy na OBS skarżą się senność, poranne bóle głowy, zaburzenia koncentracji i pamięci, osłabienie libido, zaburzenia emocjonalne czy depresję.

Ponadto u około 70% chorych na OBS występuje nadwaga lub otyłość, a około połowa chorych cierpi na nadciśnienie tętnicze.

Diagnostyka obturacyjnego bezdechu sennego rozpoczyna się od wywiadu medycznego i badania pacjenta. Powinny one być uzupełnione badaniem radiologicznym w postaci zdjęcia rentgenowskiego (ujawni ono anatomiczne zmiany twarzoczaszki predysponujące do obturacyjnego bezdechu sennego) lub tomografią komputerową. Badania obrazowe pozwalają na uwidocznienie nieprawidłowości i niedrożności na drodze, jaką pokonuje powietrze przechodząc przez górne drogi oddechowe do płuc. Niekiedy wykonywana jest też rynomanometria (badanie drożności przewodów nosowych). 

W diagnostyce obturacyjnego bezdechu sennego wykorzystywane są również kwestionariusze jakości snu – skala senności Epworth (Epworth Sleepiness Scale – ESS) i kwestionariusz STOP-Bang.

Aby potwierdzić rozpoznanie OBS, wykonuje się całonocne badanie polisomnograficzne. Przeprowadzana jest też fiberoskopia, która pozwala ocenić miejsca zwężenia dróg oddechowych.

Ze względu na fakt, że polisomnografia jest złożoną i kosztowną techniką, opracowano proste testy, które są stosowane w wielu systemach opieki zdrowotnej, a także testy domowe.

Wykrycie zaburzeń oddychania w badaniu polisomnograficznym stanowi wskazanie do poszerzenia diagnostyki o badanie endoskopowe w czasie snu farmakologicznego (drug-induced sleep endoscopy – DISE). 

Obturacyjny bezdech senny wymaga postępowania dostosowanego do indywidualnych potrzeb osoby chorej. W leczeniu dąży się do przywrócenia drożności dróg oddechowych. Celem terapii jest poprawa jakości snu, niwelowanie dziennych dolegliwości, zmniejszenie ryzyka powikłań i normalizacja wskaźnika AHI. Postępowanie wymaga zaangażowania zespołu specjalistów. 

W leczeniu OBS mogą być stosowane metody, takie jak:

• modyfikacja stylu życia (np. unikanie alkoholu i zażywania leków uspokajających, zaprzestanie palenia, unikanie spania na plecach, uzyskanie i utrzymanie optymalnej masy ciała); 
• przyjmowanie leków;
• stale dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych (stosowanie maski CPAP);
• terapia aparatem wewnątrzustnym (najczęściej stosuje się aparaty wysuwające żuchwę); 
• zabiegi ambulatoryjne i chirurgiczne (wykonywane u osób z nieprawidłowościami anatomicznymi w obrębie górnych dróg oddechowych i twarzoczaszki, np. z przerostem małżowin nosowych, wiotkim podniebieniem miękkim, przerostem języczka podniebiennego czy skrzywieniem przegrody nosowej); 
• chirurgia bariatryczna (stosowana w określonych przypadkach u osób z otyłością).

CPAP to zachowawcza, objawowa technika leczenia OBS, wprowadzona w 1981 roku przez Colina Sullivana. Ta forma leczenia polega na noszeniu na noc maski, przymocowanej do maszyny, która w sposób ciągły wtłacza powietrze do dróg oddechowych. 

Do zalet użycia maski CPAP w leczeniu OBS zalicza się zmniejszenie u większości osób wskaźnika AHI do mniej niż 5 zdarzeń na godzinę, poprawę (obiektywną i subiektywna) snu oraz wyników sercowo-naczyniowych. Jednak technika CPAP jest źle tolerowana przez wielu pacjentów, dlatego powszechnie stosuje się zabiegi w trybie ambulatoryjnym oraz leczenie chirurgiczne.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/74636,obturacyjny-bezdech-senny (dostęp 09.04.2024)
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.16. (dostęp 09.04.2024)
https://podyplomie.pl/medycyna/40115,laryngologiczne-przyczyny-obturacyjnego-bezdechu-sennego-jak-diagnozowac-i-postepowac (dostęp 09.04.2024)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459252/ (dostęp 09.04.2024)
https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#1919233290 (dostęp 09.04.2024)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka