Onycholiza – przyczyny, objawy i leczenie

Onycholiza to oddzielanie się płytki paznokciowej od łożyska paznokcia. Problem może występować na paznokciach u rąk i/lub u stóp. Najczęściej dotyczy dystalnej części płytki paznokci. Jej kolor ulega też na ogół zbieleniu i zażółceniu. Onycholiza najpowszechniej występuje u dorosłych kobiet. Do jej powikłań zalicza się wtórne infekcje. 

Specjaliści dzielą onycholizę m.in. na pierwotną i wtórną. Onycholiza pierwotna (idiopatyczna) to taka, której przyczyna nie została ustalona. Onycholiza wtórna jest spowodowana przez konkretny czynnik, np. przez chorobę, powtarzające się urazy związane z częstymi zabiegami kosmetycznymi czy noszenie niedopasowanego obuwia. 

Powodem oddzielania się płytki paznokciowej od łożyska może być wiele różnych czynników. Najczęstszą przyczyną zaburzenia są urazy mechaniczne – zarówno ostre, jak i przewlekłe. Do onycholizy dochodzi również wskutek oddziaływania czynników chemicznych lub fizycznych. Ponadto mogą do niej prowadzić zakażenia paznokci (bakteryjne, wirusowe lub grzybicze), choroby skóry i ogólnoustrojowe. 

Do takich schorzeń należą m.in.:
   • łuszczyca;
   • liszaj płaski;
   • łysienie plackowate;
   • choroby tarczycy; 
   • cukrzyca;
   • porfiria;
   • niedobory żelaza i witamin. 

Istnieje również onycholiza polekowa. Do jej wystąpienia może się przyczynić stosowanie preparatów takich jak:
   • psoraleny;
   • tetracykliny;
   • niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ);
   • inhibitory ACE;
   • retinoidy;
   • tiazydy;
   • cytostatyki. 

Ponadto powodem onycholizy mogą być guzy łożyska paznokcia. Zaburzenie bywa także związane z ciążą.

Onycholiza może się również wiązać z pracą zawodową. Do profesji najbardziej narażonych na onycholizę paznokci rąk należą m.in.:
   • fryzjerzy;
   • osoby pracujące w gastronomii;
   • barmani;
   • kosmetyczki; 
   • floryści;
   • ogrodnicy;
   • rzeźnicy. 

U przedstawicieli tych zawodów mogą rozwinąć się różne rodzaje onycholizy, np. pourazowa, chemiczna, alergiczna czy wynikająca z dostania się ciała obcego pod płytkę paznokciową, związana ze stanem zapalnym („paznokieć fryzjerów”).

Do wystąpienia onycholizy pourazowej paznokci stóp, np. w związku z noszeniem ciasnych butów czy urazami mechanicznymi, predysponowane są niektóre grupy zawodowe, m.in.:
   • sprzedawcy;
   • pracownicy budowlani;
   • kelnerzy;
   • tancerze;
   • sportowcy.

Onycholiza może dotyczyć pojedynczego paznokcia lub wielu paznokci u rąk i/lub u stóp. Proces oddzielania się płytki od łożyska zazwyczaj zaczyna się od jej części dystalnej, rzadziej od części bocznych i najrzadziej od części proksymalnej. Kolor obszaru płytki objętego onycholizą na ogół ulega zbieleniu i zażółceniu. Niekiedy, np. z powodu nadkażenia, bywa zielony, żółty, czerwony czy czarny. U większości osób występuje też nadmierne rogowacenie podpaznokciowe.

Onycholizie pourazowej często towarzyszą krwiaki podpaznokciowe. Oddzielanie się płytki paznokciowej od łożyska zazwyczaj jest bezbolesne. Wyjątek stanowią zmiany wywołane ostrym urazem lub te o charakterze zapalnym.

Lekarz często rozpoznaje onycholizę jedynie na podstawie wywiadu medycznego i badania paznokci. W razie wątpliwości diagnostycznych wykonywane są badania dodatkowe. 

W przypadku onycholizy stosuje się domowe metody i leczenie specyficzne dla przyczyny. W ramach postępowania ogólnego zalecane jest częste przycinanie paznokci objętych procesem chorobowym. Trzeba też unikać urazów i narażania paznokci na działanie substancji drażniących, np. detergentów. Do prac domowych powinno się zakładać rękawiczki ochronne. Można również okleić palec plastrem i stosować wokół paznokcia płyn o właściwościach antybakteryjnych, co minimalizuje ryzyko wystąpienia wtórnej infekcji. Część z powyższych sposobów sprawdzi się również w zapobieganiu onycholizie.

Specyficzne leczenie onycholizy zależy od jej przyczyny. Może się wiązać z zaprzestaniem stosowania leku, terapią infekcji paznokci lub leczeniem choroby, która leży u podłoża onycholizy. 

Krótkotrwała onycholiza o znanej przyczynie może ustąpić po zastosowaniu odpowiedniego leczenia. W  przypadku długotrwałego utrzymywania się problemu prawdopodobieństwo jego wyleczenia jest mniejsze z powodu możliwego uszkodzenia łożyska paznokcia.

Źródła:
R. J. Nowicki, S. Majewski (red.), Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa 2019
https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/82052,czesciowe-oddzielanie-sie-plytki-paznokciowej-onycholiza (dostęp 07.03.2024)
https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73209,choroby-paznokci (dostęp 07.03.2024)
https://podyplomie.pl/dermatologia/32224,onycholiza-oraz-czesciowa-utrata-plytek-paznokciowych-paluchow-zwiazane-z-praca-zawodowa (dostęp 07.03.2024)
https://dermnetnz.org/topics/onycholysis (dostęp 07.03.2024)
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/jvc2.148 (dostęp 07.03.2024)
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka