Osteoporoza – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Osteoporoza to choroba charakteryzująca się niską gęstością mineralną kości, spowodowaną ich zmienioną mikrostrukturą. Prowadzi do zwiększenia kruchości kości i wzrostu ryzyka złamań. W osteoporozie dochodzi do tzw. złamań niskoenergetycznych, czyli pod wpływem siły, która nie łamie zdrowej kości. Złamania osteoporotyczne najczęściej dotyczą kości przedramienia, kręgosłupa i szyjki kości udowej. 

Osteoporoza jest poważnym problemem zdrowia publicznego. Szacuje się, że cierpi na nią 200 milionów osób, głównie starszych. Choroba częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Co roku z jej powodu dochodzi do około 9 milionów złamań. Osteoporoza i jej powikłania mogą obniżać jakość życia i prowadzić do niepełnosprawności. W krajach rozwiniętych są jednym z najczęstszych powodów zgonów.

Specjaliści wyróżniają osteoporozę pierwotną i wtórną. Na tę pierwszą chorują kobiety po menopauzie i mężczyźni w podeszłym wieku. Wynika ona z procesu utraty gęstości mineralnej kości, który wiąże się ze starzeniem. Jest on nieuchronny, jednak pewne czynniki mogą go przyspieszać. Zalicza się do nich m.in. palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, niewłaściwą dietę, niski poziom aktywności fizycznej czy niedostateczną ekspozycję na światło słoneczne.

Osteoporoza wtórna jest spowodowana chorobami i działaniem niektórych leków.

Może wynikać ze schorzeń i stanów, takich jak m.in.:

• nadczynność przytarczyc;
• nadczynność tarczycy lub nadmierne leczenie niedoczynności tarczycy;
• zaburzenia wchłaniania;
• anoreksja;
• przewlekła niewydolność nerek;
• zespół Cushinga;
• każda choroba, która prowadzi do długotrwałego unieruchomienia;
• wtórny brak miesiączki utrzymujący się dłużej niż rok.

Osteoporoza polekowa bywa związana m.in. ze stosowaniem glikokortykosteroidów i leków przeciwpadaczkowych. Podejrzewa się, że do osteoporozy przyczyniają się również chemioterapeutyki, inhibitory pompy protonowej i pochodne tiazolidynodionu.

Osteoporoza nie daje objawów, dopóki nie nastąpi złamanie kości. Zdarza się jednak, że nawet wtedy może pozostać niezauważona lub zlekceważona. 

Do symptomów osteoporozy zalicza się przygarbioną postawę i zmniejszenie wzrostu. Są one związane ze złamaniami kręgów, do których może dochodzić skrycie. Często występuje też przewlekły ból kręgosłupa, niesłusznie traktowany jako „normalny” objaw starzenia. Dolegliwości te są spowodowane złamaniami trzonów kręgów, które mogą być wywołane już przez niewielki ruch, schylenie się czy kaszel. Rzadziej występuje nagły silny ból kręgosłupa. 

Typowe dla osteoporozy są też złamania w nadgarstku oraz złamania szyjki kości udowej, do których dochodzi najczęściej w sezonie jesienno-zimowym.

Diagnostyka osteoporozy rozpoczyna się od wywiadu medycznego i badania pacjenta. Do metod pomocnych w rozpoznaniu choroby zalicza się kalkulator FRAX, densytometrię kości (służy do oceny ich gęstości mineralnej – BMD), badanie radiologiczne i inne badania obrazowe (np. rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa) oraz badania laboratoryjne. 

W leczeniu osteoporozy zaleca się wprowadzenie zmian w stylu życia. Należy wyeliminować lub ograniczyć czynniki ryzyka choroby, czyli np. zrezygnować z używek i zwiększyć aktywność fizyczną. Ponadto trzeba zadbać o optymalne stężenie witaminy D w surowicy. Konieczne jest także podjęcie działań zapobiegających upadkom. Polegają one np. na ćwiczeniach zwiększających sprawność i wzmacniających mięśnie, zapewnieniu odpowiednich warunków w mieszkaniu czy kontroli chorób sprzyjających urazom. Elementem postępowania w osteoporozie jest też leczenie złamań i rehabilitacja, zaopatrzenie ortopedyczne oraz walka z bólem. 

Najczęściej przepisywaną grupą leków na osteoporozę są bisfosfoniany. Zalecany bywa też denosumab. Chorym rekomenduje się także suplementację wapnia i witaminy D. 

U kobiet z czynnikami ryzyka zachorowania na raka piesi można zastosować raloksyfen. Obecnie w profilaktyce i leczeniu osteoporozy nie wykorzystuje się hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). 

Terapia osteoporozy wtórnej zależy od choroby podstawowej. Poza jej leczeniem stosowane są działania zapobiegające złamaniom.

Postępowanie w osteoporozie polega też na stosowaniu odpowiedniej diety. Powinna ona być bogata w wapń. Najwięcej tego pierwiastka znajduje się w mleku i jego przetworach. Na rynku dostępne są też produkty wzbogacane w ten składnik. Trzeba przy tym pamiętać, że niektóre pokarmy utrudniają wchłanianie wapnia. Zalicza się do nich m.in. herbatę, szpinak czy otręby pszenne. 

Do ważnych składników diety w osteoporozie należy też, jak wspomniano, witamina D. Jej podstawowym źródłem jest synteza skórna. Dodatkowo można sięgać po produkty zawierające „witaminę słońca”. 

Zaliczane są do nich np.:
   • śledzie, makrele, sardynki; 
   • mleko;
   • jaja;
   • margaryna;
   • tran. 

Ponadto dieta przy osteoporozie powinna zawierać odpowiednie ilości białka, magnezu i potasu. Są one potrzebne do podtrzymania sprawności układu mięśniowo-szkieletowego. Pomagają też w poprawie gojenia się złamań.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/64948,osteoporoza (dostęp 22.04.2024)
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.17. (dostęp 22.04.2024)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441901/ (dostęp 22.04.2024)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka