Półpasiec – przyczyny, objawy i leczenie

Półpasiec jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (ang. varicella-zoster virus), podobnie jak ma to miejsce w przypadku ospy wietrznej. Jednak jest to infekcja wtórna, która występuje w przypadku obniżonej odporności u osób, które w przeszłości przeszły ospę wietrzną. Przed pojawieniem się czynników sprzyjających reaktywacji wirusa, może on pozostawać uśpiony w zwojach nerwowych korzeni grzbietowych oraz nerwów czaszkowych przez wiele lat. Choroba ta zazwyczaj występuje u osób starszych i zwykle ma miejsce tylko raz w życiu. Ryzyko ponownego zachorowania na półpasiec jest niewielkie, wynoszące mniej niż 5%. 

Podwyższone prawdopodobieństwo reaktywacji wirusa jest obserwowane głównie wśród:
• osób powyżej 65. roku życia, szczególnie w 8. i 9. dekadzie życia,
• pacjentów onkologicznych,
• osób chorych na gruźlicę,
• osób przyjmujących steroidy,
• osób przyjmujących leki immunosupresyjne,
• osób zakażonych wirusem HIV,
• pacjentów z niewydolnością nerek lub wątroby,
• osób z urazami rdzenia kręgowego.

Chociaż osoba cierpiąca na półpasiec może przenosić wirusa, warto podkreślić, że półpasiec sam w sobie jest znacznie mniej zaraźliwy niż jego „brat” – ospa wietrzna.

Wirus VZV może być przenoszony od osoby z aktywnym półpaścem na osoby, które jeszcze nie doświadczyły ospy wietrznej. Zarażenie się wirusem od osoby z półpaścem prowadzi jednak do rozwoju ospy wietrznej, a nie bezpośrednio półpaśca. Do zakażenia dochodzi po bezpośrednim kontakcie z płynem z pęcherzyków pojawiających się w trakcie choroby.

Osoby chorujące na półpasiec stają się zaraźliwe dla otoczenia w fazie, gdy wysypka pęcherzykowa jest jeszcze nieprzyschnięta. Aby zminimalizować ryzyko przenoszenia wirusa, zaleca się, aby osoba chora zasłaniała wysypkę ubraniem.

Choć krótkotrwały, przypadkowy kontakt uważany jest za bezpieczny, ważne jest, aby osoby szczególnie narażone (które nie miały ospy wietrznej) unikały bliższego kontaktu z osobami cierpiącymi na półpasiec, przede wszystkim w okresie aktywnych wykwitów skórnych.

Półpasiec wywołuje szereg charakterystycznych objawów, które mogą przebiegać w kilku etapach. W większości przypadków, zanim pojawią się widoczne zmiany skórne, pacjenci doświadczają objawów czuciowych takich jak pieczenie, swędzenie, mrowienie oraz bóle. Początkowe etapy półpaśca charakteryzują się pojawieniem się rumienia, który może być często błędnie rozpoznawany jako reakcja alergiczna. Następnie na skórze pacjenta zaczynają formować się skupiska grudek, które z czasem przekształcają się w charakterystyczne pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Po 4-5 dniach te pęcherzyki pękają, zostawiając na skórze nadżerki, które następnie pokrywają się strupami. Po ich odpadnięciu mogą pozostać przebarwienia lub nawet blizny. W przypadku półpaśca typowe jest występowanie nowych wykwitów skórnych co około 7 dni i są one zlokalizowane głównie w obrębie obszarów unerwionych przez gałązki czuciowe nerwów, zwykle na jednej połowie ciała, przede wszystkim na skórze tułowia lub głowy. Warto również zaznaczyć, że bólowi oraz zmianom skórnym często towarzyszą objawy ogólne, takie jak: ból głowy, gorączka, osłabienie, złe samopoczucie oraz brak apetytu. W niektórych przypadkach, szacunkowo u 5–15% chorych, obserwuje się również zajęcie nerwów ruchowych, co może prowadzić do niedowładów, a także odczuwania zaburzeń smaku, wydzielania śliny i łez.

W leczeniu półpaśca stosuje się leki przeciwwirusowe, mające na celu zmniejszenie nasilenia objawów i skrócenie czasu trwania choroby. Kluczowym czynnikiem wpływającym na skuteczność terapii jest szybkie rozpoczęcie leczenia, najlepiej już przy pierwszych oznakach wysypki. Do leczenia półpaśca często wykorzystuje się acyklowir, walacyklowir lub famcyklowir. W celu złagodzenia bólu, który często towarzyszy tej chorobie, stosowane są również leki przeciwbólowe.

Należy także zwrócić uwagę na odpowiednią higienę obszarów dotkniętych zmianami. Codzienne mycie i delikatne osuszanie są niezwykle istotne. Do kąpieli można dodać kilka kryształków nadmanganianu potasu. Można także rozważyć dezynfekcję obszarów dotkniętych nadżerkami przy użyciu oktenidyny. Warto jednak unikać stosowania fioletu gencjanowego, ponieważ jego barwa może maskować rozwijający się stan zapalny.

Ważne jest również, aby unikać stosowania preparatów zawierających cynk. Takie preparaty mogą sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym.

Bibliografia:
Malec-Milewska, M. (2012). Neuralgia popółpaścowa. Medycyna Paliatywna w Praktyce, 6, 28-37.
Wysoczański, Ł. K., Rosner-Tenerowicz, A., Zimmer, A., Węgierek, P. N., & Zimmer, M. (2019). Ospa wietrzna i półpasiec u kobiet w ciąży i połogu. Varia Medica, 3(3), 213-220.
Gershon, A. A. (2019). Zakażenia wirusem ospy wietrznej-półpaśca. Pediatria po Dyplomie, 13(4).
Adamski, M., & Baniewski, D. (2015). Półpasiec-częsta choroba zakaźna u pacjentów leczonych onkologicznie i wymagających opieki paliatywnej. Palliative Medicine/Medycyna Paliatywna, 7(4).
Bujnowska-Fedak, M. M., & Węgierek, P. (2018). Pacjent z półpaścem w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej, 12(3), 107-114.
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/158210,polpasiec [dostęp: 13.10.2023]
https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/podrecznik/99874,polpasiec [dostęp: 13.10.2023]
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.