Rak szyjki macicy – przyczyny, objawy, profilaktyka i leczenie

Co roku około 3-3,5 tysiąca polek dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy.

Czynniki, które zwiększają ryzyko raka szyjki macicy to:

• trwająca infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego HPV,
• duża liczba partnerów seksualnych,
• rozpoczęcie życia seksualnego przed 18. rokiem życia,
• palenie tytoniu,
• niski status ekonomiczny,
• obniżenie odporności spowodowane np. infekcją HIV lub stosowaniem leków immunosupresyjnych,
• liczne ciąże i porody.

W wyniku działania wymienionych czynników może dojść do dysplazji komórek szyjki macicy. To zjawisko polega na zmianach w ich strukturze poprzez zaburzenia w namnażaniu i rozwoju nabłonka. Wyróżnia się trzy stopnie dysplazji: CIN I, II i III. Trzeci wariant jest już określany mianem zmian zaawansowanych i stanowi stan przedrakowy.

Jeśli zmiany dysplastyczne nie zostaną w porę wyłapane przez lekarza dochodzi do dalszych zmian w strukturze komórkowej, które prowadzą do nadmiernego namnażania się komórek i rozregulowania ich funkcji. Wówczas mówimy już o raku szyjki macicy.

Główną przyczyną rozwoju raka szyjki macicy jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (ang. human papilloma-virus). Aż 16 jego typów jest czynnikami onkogennymi i mogą spowodować nowotwór. Najczęściej identyfikuje się typy 16 i 18, które są zarazem jednymi z najwyższym potencjałem onkogennym. Ocenia się, że u około 3-5% kobiet zakażonych HPV rozwinie się rak szyjki macicy.

Z wirusem HPV miało kontakt nawet 80% społeczeństwa. Infekcja przenosi się głównie podczas kontaktów płciowych, również drogą analną i oralną. Zastosowanie mechanicznej antykoncepcji nie zawsze chroni przed infekcją. Rzadko dochodzi do zakażenia dziecka podczas porodu. 

Niestety rak szyjki macicy przebiega bezobjawowo lub jego objawy są bardzo mało specyficzne. Dlatego tak ważną rolę odgrywają regularne badania profilaktyczne.

Nowotwór objawia się:
   • krwawieniem pomiędzy miesiączką,
   • obfitymi krwawieniami podczas miesiączki,
   • krwawieniami podczas stosunku, 
   • bólem miednicy i podbrzusza,
   • wodnistymi upławami z pochwy, czasem o brudnoszarym kolorze,
   • bolesnym parciem na mocz i stolec.

Zaawansowany rak szyjki macicy może objawiać się niedrożnością jelit, zablokowaniem odpływu moczu i niewydolnością nerek. Jest to związane z naciekaniem nowotworu na okoliczne tkanki.

Leczenie zaawansowanego raka szyjki macicy obejmuje chirurgię, radioterapię oraz chemioterapię. Nowotwór o niskim stopniu zaawansowania zazwyczaj wymaga tylko zabiegu chirurgicznego. Bardziej zaawansowane nowotwory wymagają radioterapii. Jeśli rak daje przerzuty do okolicznych tkanek, to zaleca się chemioterapię, m.in. cisplatynę, paklitaksel, topotekan, czasem w połączeniu z bewacyzumabem. 

Rak szyjki macicy, jeśli jest zdiagnozowany na wczesnym etapie, jest uleczalny w 99,9% przypadków. Dlatego tak ważne są regularne badania profilaktyczne i prewencja.

Podstawę profilaktyki wystąpienia raka szyjki macicy stanowi ograniczenie transmisji wirusa HPV. Można to uzyskać poprzez edukację wśród młodzieży i dorosłych m.in. poprzez informowanie o konieczności stosowania antykoncepcji barierowej.

Skutecznym sposobem na uniknięcie infekcji jest także szczepienie przeciwko HPV. Szczepionka stymuluje układ odpornościowy do produkcji przeciwciał, które stanowią skuteczną ochronę przed infekcją. W Polsce zarejestrowane w obrocie są 3, a dostępne w aptekach 2 rodzaje szczepionek na HPV. Różnią się ilością typów HPV przed którymi chronią. Wyróżniamy szczepionkę 2-walentną, która skierowana jest przeciwko dwóm najbardziej onkogennym typom 16 i 18 oraz 9-walentną, która chroni przed 9 różnymi rodzajami wirusa. Obie podaje się domięśniowo dwukrotnie u dzieci i trzykrotnie u dorosłych (druga dawka po miesiącu, trzecia po pół roku). Działania niepożądane po podaniu szczepionki to najczęściej ból i zaczerwienienie w miejscu podania, gorączka i uczucie rozbicia. Szczepienie najczęściej poleca się u osób młodych przed rozpoczęciem współżycia seksualnego. Jednak każda osoba może się zaszczepić.

Kolejnym niezwykle ważnym aspektem profilaktyki raka szyjki macicy jest badanie cytologiczne. Polega ono na pobraniu wymazu z komórek szyjki macicy, które następnie są badane pod kątem zmian w budowie oraz obecności infekcji. Badanie jest bezbolesne, jednak może być nieprzyjemne. 

Cytologię powinny wykonywać kobiety, które rozpoczęły aktywność seksualną lub od 18. roku życia. Od 18. do 59. roku życia zaleca się wykonywanie badania cytologicznego raz na trzy lata, a dla kobiet z grupy ryzyka – raz do roku. Po 60. roku życia można stopniowo zmniejszać częstość tego badania.

W Polsce cytologia jest refundowana w ramach Populacyjnego Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy organizowanego przez NFZ. Program obejmuje kobiety od 25. do 59. roku życia i umożliwia bezpłatne badanie cytologiczne co 3 lata.

Bibliografia:
Bobkiewicz, P. III. Profilaktyka raka szyjki macicy. Podstawy onkologii klinicznej, 21.
Bernaczyk, P. RAK SZYJKI MACICY.
Jach, R., Sznurkowski, J. J., Bidziński, M., Misiek, M., Knapp, P., Bodnar, L., ... & Basta, A. (2017). Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka szyjki macicy. Current Gynecologic Oncology, 15(1).
Zwrotnik raka. (2023). Rak szyjki macicy – objawy, przyczyny, diagnostyka, https://www.zwrotnikraka.pl/objawy-raka-szyjki-macicy/ [data cytowania 20.12.2023r.]
https://www.zwrotnikraka.pl/leczenie-raka-szyjki-macicy-standardy/ [data cytowania 30.12.2023r.]
https://www.zwrotnikraka.pl/cytologia/ [data cytowania 30.12.2023r.]
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka