Rak trzustki – objawy, diagnostyka, leczenie i rokowania

Rak trzustki powstaje wskutek niekontrolowanego przez organizm wzrostu komórek w obrębie tego narządu. Najczęstszym typem choroby jest gruczolakorak z komórek przewodowych trzustki. Początkowo rak trzustki nie daje niepokojących symptomów. Dlatego chorobę rzadko wykrywa się we wczesnym stadium, kiedy szanse na wyleczenie są największe. W momencie diagnozy u większości pacjentów (ok. 80%) proces chorobowy jest zaawansowany, a doszczętne usunięcie nowotworu – niemożliwe.

W początkowym okresie rozwoju raka trzustki symptomy nie występują lub są niecharakterystyczne. Do wczesnych objawów choroby zalicza się ogólne osłabienie, dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcie, szybkie uczucie sytości i brak łaknienia. Może też wystąpić zmiana zapachu stolca i trudności z jego spłukiwaniem w toalecie (z powodu tłuszczowego charakteru stolca).

Do późnych, bardziej charakterystycznych objawów raka trzustki zaliczane są m.in.:

• żółtaczka;
• swędzenie skóry;
• ból brzucha lub pleców / barków;
• postępujące zmniejszanie się masy ciała;
• osłabienie;
• cukrzyca;
• zakrzepica żył głębokich;
• wędrujące zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych (zespół Trousseau).

Niekiedy pojawia się też krwawienie z przewodu pokarmowego, niedrożność dwunastnicy, powiększenie śledziony, wodobrzusze, wyczerpanie, obniżenie nastroju czy depresja.

Rak trzustki charakteryzuje się bardzo dużą złośliwością. Cechuje go szybki wzrost miejscowy oraz rozprzestrzenianie się do węzłów chłonnych, otrzewnej, wątroby i narządów odległych.

Do czynników ryzyka zachorowania na raka trzustki należą:

• palenie tytoniu;
• otyłość;
• przewlekłe zapalenie trzustki (przede wszystkim dziedziczne);
• cukrzyca;
• duże spożycie pokarmów przetworzonych, tłuszczów nasyconych, czerwonego mięsa;
• narażenie na niektóre substancje chemiczne;
• predyspozycja genetyczna;
• zakażenia (Helicobacter pylori, HCV, HBV).

Dzięki badaniu USG można wykryć jedynie stosunkowo duże guzy. Jego prawidłowy wynik nie wyklucza raka trzustki. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w USG, pacjent jest kierowany na dalsze badania.

Podstawową metodą diagnostyki obrazowej raka trzustki jest tomografia komputerowa (TK) wielorzędowa jamy brzusznej i miednicy z kontrastem. W określonych przypadkach stosuje się endosonografię trzustki (EUS), rezonans magnetyczny (MR) / cholangiopankreatografię rezonansu magnetycznego (MRCP) czy endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną (ECPW).

Rozpoznanie i ocena zaawansowania raka trzustki dokonywana jest na podstawie odpowiednich badań obrazowych. U części chorych konieczne jest potwierdzenie diagnozy po wykonaniu biopsji.

U osób należących do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na raka trzustki wykonuje się badania przesiewowe z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego lub endosonografii trzustki.

Badanie laboratoryjne krwi, w którym oznacza się poziom białka CA 19-9 nie jest wykorzystywane w diagnostyce raka trzustki ani w badaniach przesiewowych. Ma ono znaczenie głównie w rozpoznawaniu wznowy raka trzustki po wycięciu.

Leczenie w raku trzustki zależy od zaawansowania procesu chorobowego i stanu ogólnego pacjenta. Biorąc pod uwagę wyniki badań obrazowych wyróżnia się raka trzustki resekcyjnego (możliwego do doszczętnego wycięcia), granicznie resekcyjnego i nieresekcyjnego.

Leczenie resekcyjnego raka trzustki polega na jego doszczętnym wycięciu. Jest to jedyna metoda dająca szansę na wyleczenie. Po operacji stosuje się chemioterapię.

W przypadku raka granicznie resekcyjnego, po wykonaniu dodatkowych badań diagnostycznych, stosowane jest leczenie, które służy zmniejszeniu guza i stopnia zaawansowana oraz zwiększeniu prawdopodobieństwa radykalnej resekcji. Następnie ponownie rozważana jest możliwość doszczętnego wycięcia.

U chorych z rakiem zbyt zaawansowanym (nieresekcyjnym) stosowana jest chemioterapia, leczenie bólu, żółtaczki, zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki oraz profilaktyka przeciwzakrzepowa.

Rokowanie w raku trzustki zależy od zaawansowania nowotworu w momencie zdiagnozowania i jego zróżnicowania. Doszczętne wycięcie raka trzustki można zastosować u mniej niż 20% chorych. Po operacji wykonanej w specjalistycznej placówce 5 lat przeżywa 10-25% pacjentów.

Nie są znane skuteczne metody profilaktyki nowotworów trzustki. Ryzyko wystąpienia i rozwoju choroby można zmniejszyć dzięki niestosowaniu używek, utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, uprawianiu aktywności fizycznej oraz diecie bogatej w warzywa i owoce.

Źródła:
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.5.4. (dostęp 01.02.2024)
https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/88950,rak-trzustki-objawy-nowotwory-zlosliwe-trzustki-diagnoza-rokowania (dostęp 01.02.2024)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK518996/ (dostęp 01.02.2024)
https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-trzustki-prewencja#page-main-image (dostęp 01.02.2024)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka