RSV – objawy, leczenie i profilaktyka zakażeń

Syncytialny wirus oddechowy jest jednym z najważniejszych patogenów wieku dziecięcego. Do 2. roku życia infekcję RSV przechodzi niemal każde dziecko. W części przypadków zakażenie może mieć ciężki przebieg i wymagać leczenia w szpitalu. Na hospitalizację z powodu infekcji RSV szczególnie narażone są niemowlęta, wcześniaki, dzieci z wadami serca, chorobami płuc, schorzeniami nerwowo-mięśniowymi i niedoborami odporności. Zakażenie RSV może prowadzić do śmierci. Jednak u dzieci zdrowych, urodzonych w krajach rozwiniętych takie przypadki są rzadkie.

Wirus RSV przenosi się z człowieka na człowieka gównie drogą kropelkową, czyli np. w trakcie kaszlu czy kichania. Do zakażenia może dojść także poprzez dotknięcie zainfekowanej powierzchni, m.in. klamki czy zabawki. Okres wylęgania choroby wynosi od 2 do 8 dni (średnio 4 do 6). 

W klimacie umiarkowanym zakażenia RSV występują sezonowo. Ich szczyt przypada zwykle na późną jesień. Przechorowanie infekcji wirusem syncytium nabłonka oddechowego nie daje trwałej odporności.

Do najczęstszych postaci zakażenia RSV zalicza się infekcję górnych dróg oddechowych, zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie dolnych dróg oddechowych. U niemowląt zapalenie dolnych dróg oddechowych ma zazwyczaj postać zapalenia oskrzelików, ale może też przebiegać jako zapalenie płuc czy krupu. 

Objawami zapalenia dróg oddechowych w przebiegu infekcji RSV u dzieci poniżej 2. roku życia są: 
   • kaszel;
   • katar;
   • przyspieszenie oddechu; 
   • duszność;
   • świszczący oddech;
   • uruchomienie dodatkowych mięśni oddechowych; 
   • trzeszczenia;
   • gorączka (w rzadkich przypadkach);
   • bezdech (u wcześniaków).

Lekarz dokonuje wstępnego rozpoznania zakażenia RSV na podstawie objawów występujących u pacjenta. Ponieważ zachorowania wywołane przez syncytialny wirus oddechowy muszą być w Polsce obowiązkowo rejestrowane, wstępną diagnozę potwierdza się szybkim antygenowym testem na RSV albo badaniami laboratoryjnymi mającymi na celu izolację wirusa lub wykrycie kwasu nukleinowego tego patogenu. 

Terapia zakażeń RSV ma przede wszystkim charakter objawowy. W początkowej fazie choroby i w przypadku jej łagodnego przebiegu zalecane jest pozostanie dziecka w domu. Rekomenduje się również przebywanie malucha w chłodnym pomieszczeniu, oczyszczanie nosa ze śluzowej wydzieliny i regularne nawadnianie. W przypadku nasilenia się objawów zapalenia oskrzelików lub zapalenia płuc dziecko wymaga hospitalizacji. Czasem konieczne jest również leczenie na oddziale intensywnej terapii.

Jedynym lekiem przeciwwirusowym zatwierdzonym do leczenia RSV jest rybawiryna. Jednak stosuje się ją w ograniczonym zakresie – u najbardziej obciążonych pacjentów.

U większości młodych dorosłych zakażenie RSV prowadzi do typowych objawów przeziębienia lub zapalenia górnych dróg oddechowych. Jednak u osób z grup ryzyka wirus może powodować ciężkie zapalenie dolnych dróg oddechowych wymagające leczenia w szpitalu. Czasem dochodzi również do niewydolności oddechowej, która wiąże się z koniecznością pobytu na oddziale intensywnej terapii. W niektórych przypadkach powikłania zakażenia wirusem syncytium nabłonka oddechowego mogą prowadzić do zgonu.

Do niezależnych czynników sprzyjających ciężkim zakażeniom RSV u dorosłych zaliczane są m.in.:

• starszy wiek (60 lat i powyżej);
• niektóre przewlekłe choroby układu oddechowego (astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc) lub sercowo-naczyniowego (choroba wieńcowa, zastoinowa niewydolność serca);
• inne choroby przewlekłe (m.in. cukrzyca);
• niedobór odporności;
• tzw. zespół kruchości;
• bycie pensjonariuszem placówki długoterminowej opieki.

Zakażeniu RSV u dzieci można zapobiec dzięki zastosowaniu paliwizumabu – preparatu, który zawiera gotowe przeciwciała (to tzw. profilaktyka bierna). Jednak z powodu wysokiej ceny paliwizumab jest podawany jedynie dzieciom należącym do określonych grup ryzyka ciężkiego zakażenia RSV.

Na rynku są też dostępne szczepionki na wirus RSV, które chronią przed chorobą dolnych dróg oddechowych wywołaną przez ten patogen. W Europie dopuszczono do obrotu dwa preparaty (stan na listopad 2023 r.). Jeden z nich jest przeznaczony do podawania osobom w wieku 60 lat i więcej, a drugi – osobom w wieku 60 lat i starszym oraz kobietom w ciąży (celem profilaktyki zakażeń RSV u niemowląt). 

Istnieją także tzw. nieswoiste metody profilaktyki zakażeń RSV takie jak:

• mycie rąk;
• izolacja chorych;
• unikanie narażenia dziecka na dym tytoniowy;
• wietrzenie mieszkania;
• unikanie zatłoczonych miejsc;
• karmienie piersią;
• jeśli choroba dotyczy opiekuna dziecka – zakładanie maseczki podczas karmienia i pielęgnacji.

Źródła:
https://podyplomie.pl/pediatria/37013,zakazenia-rsv-u-dzieci (dostęp 24.11.2023)
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/321332,zakazenia-rsv-objawy-leczenie-powiklania (dostęp 24.11.2023)
https://infekcje.mp.pl/choroby/rsv/333251,jakie-sa-czynniki-ryzyka-ciezkiego-przebiegu-zakazenia-wirusem-rsv-u-osob-doroslych-i-hospitalizacji-z-tego-powodu (dostęp 24.11.2023)
https://szczepienia.pzh.gov.pl/co-wiemy-o-dwoch-nowych-szczepionkach-przeciw-rsv/ (dostęp 24.11.2023)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459215/ (dostęp 24.11.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka