Suchy kaszel u dzieci – skąd się bierze i jak go leczyć?

Lekarze stworzyli kilka klasyfikacji, które pozwalają im scharakteryzować kaszel i wstępnie ustalić jego możliwe przyczyny. W jednym z podziałów bierze się pod uwagę czas trwania dolegliwości. Jeśli kaszel utrzymuje się krócej niż 3 tygodnie, jest nazywany ostrym. Kaszel trwający minimum 3-12 tygodni określa się jako przewlekły. W niektórych klasyfikacjach specjaliści wyróżniają też kaszel podostry, występujący 3-8 tygodni. Jest to zwykle kaszel poinfekcyjny, po przebytej infekcji wirusowej. 

W kolejnym podziale brany jest pod uwagę charakter kaszlu. Na tej podstawie wyróżnia się kaszel produktywny (mokry) oraz kaszel suchy. Ten pierwszy przebiega z odkrztuszaniem plwociny. Kaszel suchy zwany jest też bezproduktywnym, bo nie pojawia się wskutek zalegania wydzieliny w oskrzelach i nie służy jej odkrztuszaniu. 

Istnieje kilka typowych powodów występowania suchego kaszlu u dziecka. Ostry suchy kaszel najczęściej jest symptomem początku infekcji. Może też oznaczać astmę lub odmę. Tę pierwszą chorobę sugeruje wystąpienie kaszlu po narażeniu na alergeny, wysiłek fizyczny czy zimne powietrze. Na astmę może również wskazywać pojawianie się kaszlu nad ranem, sezonowość jego występowania oraz objawy towarzyszące (np. alergiczny nieżyt nosa czy symptomy atopowego zapalenia skóry). Odmę opłucnej sugeruje natomiast kaszel poprzedzony ostrym bólem w klatce piersiowej. Ponadto ostry suchy kaszel u dziecka może być sygnałem, że do dróg oddechowych dostało się ciało obce. 

Do typowych przyczyn uporczywego suchego kaszlu u dzieci zalicza się astmę i śródmiąższowe choroby płuc. Specyficznym rodzajem dolegliwości jest tzw. kaszel psychogenny. Pojawia się on w reakcji na stres. Taki kaszel, jako że nie jest związany z podrażnieniem, nie występuje w trakcie snu. Podstawą jego leczenia są konsultacje psychologiczne. 

Niekiedy kaszel ma na tyle charakterystyczne brzmienie, że pozwala rozpoznać konkretną chorobę. Przykładowo – kaszel szczekający wskazuje na ostre zapalenie krtani, a uporczywe napady kaszlu z „pianiem”, nierzadko prowadzące do wymiotów, są objawem krztuśca. Przewlekły kaszel, który jest opisywany jako metaliczny, występuje natomiast w przypadku tracheomalacji i bronchomalacji.

Suchy kaszel u dzieci leczy się przyczynowo. Jeśli terapia przyczyny dolegliwości jest niemożliwa lub nieskuteczna, można zastosować leczenie objawowe. Preparaty na „na kaszel” są dostępne w postaci syropów, tabletek do ssania czy jako pojedyncze zioła lub mieszanki ziołowe. Przed podaniem dziecku leków przeciwkaszlowych najlepiej skonsultować się z lekarzem. 

W leczeniu suchego kaszlu u dzieci stosowane są leki przeciwkaszlowe o działaniu:

• ośrodkowym: takie preparaty znoszą kaszel poprzez hamowanie czynności ośrodka kaszlu w mózgu. Należą do nich butamirat, dekstrometorfan i kodeina. Leki te mają niską skuteczność u dzieci. Ponadto ich stosowanie wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych niż w przypadku leków przeciwkaszlowych działających obwodowo; 
• obwodowym: leki te hamują czynność punktów kaszlowych w drogach oddechowych. Do takich preparatów zalicza się lewodropropizynę. 

Do leków przeciwkaszlowych działających obwodowo należą też wyciągi roślinne zawierające śluzy. Ich mechanizm działania polega na pokrywaniu błony śluzowej górnych dróg oddechowych warstwą ochronną. Dzięki temu czynniki drażniące nie pobudzają punktów kaszlowych. Śluzy roślinne są zawarte np. w korzeniu prawoślazu, liściu prawoślazu czy kwiecie ślazu dzikiego.

Do surowców zielarskich bogatych w śluzy, które mogą znaleźć zastosowanie jako środki przeciwkaszlowe, zaliczają się m.in. porost islandzki, liść babki lancetowatej, nasiona lnu i liść ślazu dzikiego.

Do domowych sposobów łagodzenia kaszlu, poza unikaniem czynników drażniących, należą inhalacje solą fizjologiczną. Mogą one łagodzić podrażnienie krtani. W postępowaniu przy kaszlu wykorzystywane są także olejki eteryczne. Nasilenie nocnych dolegliwości u dziecka można zmniejszyć dzięki wtarciu w skórę jego klatki piersiowej wazeliny z dodatkiem olejków. Trzeba to zrobić 30 minut przed położeniem malca spać. Na zmniejszenie nocnego kaszlu i poprawę jakości snu wpływa też podawanie miodu. Nie należy go jednak stosować u niemowlęcia ani podawać dziecku długotrwale. 

Jeżeli występujące u dziecka objawy nasilają się lub przedłużają, trzeba skonsultować się z lekarzem.

Bibliografia:
I. Kaczmarczyk-Sedlak, A. Ciołkowski (red.), Zioła w medycynie. Choroby układu oddechowego, Warszawa 2017, s. 126-131
https://www.termedia.pl/Rekomendacje-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-w-kaszlu-u-dzieci-dla-lekarzy-POZ,98,28953,1,0.html (dostęp 11.12.23)
https://www.mp.pl/pacjent/objawy/75933,kaszel (dostęp 11.12.23)
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.16. (dostęp 11.12.23)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka