Udar słoneczny – objawy, zapobieganie, pierwsza pomoc, powikłania

Udar słoneczny to reakcja naszego organizmu na zbyt długi lub zbyt intensywny kontakt ze słońcem. Jest szczególnym rodzajem udaru cieplnego, podczas którego temperatura w naszym organizmie wzrasta powyżej normy (powyżej 39 stopni). Może prowadzić do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych, przekrwienia skóry oraz opon mózgowych.

Wystąpieniu udaru cieplnego (słonecznego) sprzyjają:

• wysoka temperatura i wilgotność otoczenia,
• brak wiatru,
• przebywanie na zewnątrz w godzinach największego nasłonecznienia (11:00-15:00) podczas upałów,
• brak nakrycia głowy,
• niewystarczające nawodnienie organizmu,
• aktywność fizyczna w czasie upałów.

Objawy udaru słonecznego są mało specyficzne. W przypadku udaru jako pierwsze mogą pojawić się:

• ból i zawroty głowy,
• przyspieszony puls,
• zaczerwienienie i podrażnienie skóry,
• uczucie niepokoju.

Jeżeli zareagujemy na tym etapie, to możemy zapobiec rozwinięciu się udaru. Jeśli nam się to nie uda, to mogą pojawić się poważniejsze symptomy, m.in. nudności, wymioty, zaburzenia widzenia, przyspieszony oddech oraz utrata przytomności. Wówczas należy natychmiast skierować się na pogotowie.

Jeśli masz kontakt z osobą, która potencjalnie doświadcza udaru słonecznego, to powinieneś:

• przenieść chorego w zacienione i chłodne miejsce,
• zdjąć niepotrzebne ubrania i akcesoria, w szczególności jeżeli utrudniają oddychanie,
• podać mu duże ilości wody do wypicia,
• przygotować zimne okłady i schładzać nimi ciało,
• pamiętać o monitorowaniu temperatury ciała osoby po udarze, jeżeli nie maleje podczas chłodzenia – zwróć się do lekarza lub zadzwoń po pogotowie.

W upalne dni poszukujemy skutecznych metod na ochłodzenie organizmu. Podstawowym działaniem powinno być usunięcie ubrania wierzchniego i nakrycia głowy oraz przeniesienie się w zacienione/zadaszone miejsce.

W przypadku przegrzania organizmu, używanie wiatraków w gorące dni jest tylko częściowo skuteczne. Jeżeli temperatura i wilgotność powietrza jest wysoka, to używanie wentylatora będzie sprzyjać podwyższeniu się temperatury ciała.

Najskuteczniejszymi metodami na schłodzenie ciała są:

• wejście do wanny wypełnionej zimną wodą,
• przyłożenie bardzo zimnego kompresu do karku lub pachwiny.

Na udar cieplny najbardziej narażeni są: dzieci, emeryci, kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby z cukrzycą, niewydolnością serca i otyłością oraz osoby podczas wysiłku fizycznego na słońcu.
 

Jak uniknąć udaru słonecznego, gdy jesteśmy wystawieni na silne słońce?

• Pamiętaj o prawidłowym nawodnieniu organizmu. Regularne picie wody schładza organizm i utrzymuje go w prawidłowym stanie.
• Unikaj napojów alkoholowych, ponieważ sprzyjają odwodnieniu.
• Jedz niewielkie i lekkie posiłki. Wzbogać je o warzywa i owoce, aby dalej wspierać nawodnienie organizmu.
• Staraj się spędzać jak najwięcej czasu w cieniu, unikaj ciągłej ekspozycji na słońce.
• Wybieraj lekkie i przewiewne ubrania z naturalnych materiałów, np. bawełny, lnu, w jasnych kolorach. Przylegające ubrania z tkanin syntetycznych utrudniają prawidłowe odprowadzanie nadmiaru ciepła, co zwiększa ryzyko przegrzania.
• Pamiętaj o odpowiednim nakryciu głowy, które zapobiega nadmiernemu kontaktowi naszej skóry głowy z promieniowaniem słonecznym.
• Jeśli zaczynasz odczuwać nadmierne przegrzanie, to natychmiast znajdź sposób na schłodzenie organizmu. Wykorzystaj do tego zwilżone chłodne ręczniki, kompresy żelowe czy też paczki z lodem.
   

Jeżeli na zewnątrz jest bardzo wysoka temperatura, a słońce nie jest zasłonięte żadną chmurą, to najprostszym sposobem uniknięcia udaru słonecznego jest pozostanie w domu.

Jeżeli temperatura organizmu wzrasta powyżej 40°C, co dzieje się podczas udaru cieplnego, to zwiększa się ryzyko uszkodzenia narządów wewnętrznych. Może m.in. dojść do zaburzeń krzepnięcia krwi, uszkodzenia nerek i wątroby chorego, niedokrwienia mózgu oraz w najgorszym przypadku – do śmierci. Mimo to, zdarza się to rzadko, w szczególności jeśli szybko zareagujemy na pierwsze objawy.
 

Bibliografia:

1. https://www.gov.pl/web/zdrowie/udar-sloneczny-udar-cieplny-przegrzanie-cieplne
2. Laitano, Orlando, et al. "Controversies in exertional heat stroke diagnosis, prevention, and treatment." Journal of Applied Physiology 127.5 (2019): 1338-1348.
3. Hifumi, Toru, et al. "Heat stroke." Journal of intensive care 6.1 (2018): 1-8.
4. Hot weather risks and staying cool, 2013, HealthDirect Australia.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka