Wirus HPV – co warto o nim wiedzieć i jak z nim walczyć?

HPV jest bezotoczkowym wirusem DNA, który infekuje komórki skóry i błon śluzowych. Zakażenie może przenosić się przez kontakt seksualny, wskutek kontaktu bezpośredniego ze zmianami chorobowymi i z matki na dziecko podczas porodu. Wirus jest powszechny. Istnieje ponad 200 jego typów. Poszczególne rodzaje HPV mogą być przyczyną zmian na skórze (zlokalizowanych poza obszarem narządów płciowych) oraz na błonach śluzowych genitaliów i odbytu czy jamy ustnej, gardła i krtani. Niektóre typy HPV, najczęściej 16 i 18, przyczyniają się do rozwoju nowotworów. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zakażenie HPV powoduje około 5% wszystkich nowotworów na świecie.

Do nowotworów wywoływanych przez HPV zaliczane są:

• rak szyjki macicy (zakażenie HPV jest głównym czynnikiem ryzyka zachorowania);
• rak sromu;
• rak pochwy;
• rak prącia; 
• rak odbytu;
• raki płaskonabłonkowe jamy ustnej, krtani, gardła i zatok przynosowych.

Naukowcy podejrzewają też, że HPV ma udział w rozwoju raka płaskonabłonkowego przełyku i płuc.

U większości osób nie występują żadne objawy zakażenia HPV. Układ odpornościowy zwykle usuwa wirusa z organizmu w ciągu 1-2 lat, bez pozostawienia trwałych skutków.

Niektóre infekcje wirusem HPV objawiają się brodawkami na dłoniach i podeszwach stóp (tzw. kurzajkami). Są to guzki o nierównej powierzchni i wielkości do kilku milimetrów. Kolejnym symptomem zakażenia HPV mogą być brodawki w okolicach zewnętrznych narządów płciowych, zwane kłykcinami kończystymi. Mają one postać niewielkich różowych, kalafiorowatych guzków o gładkiej lub zrogowaciałej powierzchni. Czasem wirus powoduje zmiany w obrębie błony śluzowej jamy ustnej. Są one drobne, podobne do kłykcin kończystych lub płaskie, białawe.

Brodawki mogą swędzieć oraz – w zależności od lokalizacji – powodować ból w trakcie stosunku seksualnego, trudności w oddawaniu moczu czy stolca lub chrypkę.

Stany przedrakowe w obrębie szyjki macicy (tzw. zmiany dysplastyczne), powodowane przez niektóre typy HPV, najczęściej nie dają objawów. Nieprawidłowości te można jednak wykryć podczas badania ginekologicznego, klasycznej cytologii lub testu HPV-DNA. 

Symptomy raka szyjki macicy mogą obejmować krwawienie między miesiączkami lub po stosunku płciowym czy cuchnące upławy.

W leczeniu zmian wywołanych przez niskoonkogenne typy HPV (tzn. o małym potencjale spowodowania nowotworu) wykorzystuje się metody zachowawcze i inwazyjne. Te pierwsze polegają na miejscowym zastosowaniu preparatów z grup takich jak:

• immunomodulatory;
• leki antyproliferacyjne;
• leki keratolityczne;
• sinekatechiny.

W leczeniu inwazyjnym wykorzystywana jest krioterapia, elektrokoagulacja, laseroterapia lub wycięcie chirurgiczne brodawek.

Zmiany spowodowane przez wysokoonkogenne typy HPV (czyli związane z dużym ryzykiem wywołania nowotworu) mogą być leczone techniką miejscowej destrukcji tkanek (kriokoagulacji), poprzez wycięcie zmiany za pomocą pętli elektrycznej czy dzięki zabiegowi konizacji szyjki macicy. W przypadku stanów dysplastycznych przeciwwskazane jest stosowanie leków działających miejscowo.

Leczenie raka może obejmować chirurgię, radioterapię, chemioterapię i opiekę paliatywną. Terapia jest skuteczniejsza, jeśli choroba zostanie wcześnie zdiagnozowana. 

Profilaktyka zakażeń typami HPV wywołującymi zmiany skórne polega na przestrzeganiu zasad higieny i noszeniu obuwia ochronnego w miejscach użyteczności publicznej, np. na basenie. Ryzyko infekcji i przeniesienia genitalnych rodzajów HPV można natomiast częściowo zmniejszyć dzięki stosowaniu prezerwatywy. Trzeba jednak pamiętać, że nie zapewnia ona pełnej ochrony, bo nie pokrywa całej skóry narządów płciowych.

Zapobieganiu chorobom wywołanym przez określone typy wirusa służy też szczepionka na HPV. Szczepienie jest najlepszym sposobem zapobiegania zakażeniu HPV, rakowi szyjki macicy i innym nowotworom związanym z tym wirusem. W polskim Programie Szczepień Ochronnych na rok 2023 szczepienie przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka jest zalecane osobom od ukończenia 9. roku życia. 

Ważną metodą zapobiegania rakowi szyjki macicy jest również poddawanie się regularnym badaniom cytologicznym (lub czulszym testom HPV-DNA) oraz leczenie zmian dysplastycznych.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/292351,hpv-wirus-brodawczaka-ludzkiego-objawy-leczenie-badania-i-rokowania (dostęp 02.11.2023)
https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/podrecznik/204631,zakazenie-wirusem-brodawczaka-ludzkiego (dostęp 02.11.2023)
https://podyplomie.pl/ginekologia/29931,zakazenia-hpv (dostęp 02.11.2023)
https://dziennikmz.mz.gov.pl/legalact/2023/87/ (dostęp 02.11.2023)
https://pulsmedycyny.pl/test-hpv-dna-wkrotce-zastapi-cytologie-ponad-90-proc-skutecznosc-1199663 (dostęp 02.11.2023)
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/human-papilloma-virus-and-cancer (dostęp 02.11.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka