Wirusowe zapalenie wątroby typu A Kluczowe informacje o „chorobie brudnych rąk”

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A), znane również jako żółtaczka pokarmowa, jest chorobą wywoływaną przez wirusa zapalenia wątroby typu A (HAV) należącego do rodziny Picornaviridae. Ten wirus RNA jest szczególnie odporny na szereg czynników środowiskowych, ale można go zniszczyć poprzez gotowanie, promieniowanie UV czy formalinę. Infekcja WZW A rozprzestrzenia się głównie poprzez drogę fekalno-oralną, co oznacza, że najczęściej dochodzi do niej przez spożycie zanieczyszczonego pokarmu lub wody. Istnieje również możliwość zakażenia przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną lub, w rzadszych przypadkach, przez zastosowanie nieodpowiednio sterylizowanych narzędzi, takich jak igły akupunkturowe czy do wykonywania tatuaży.

Okres od momentu zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A (HAV) do pojawienia się pierwszych objawów może trwać od 15 do 50 dni. Objawy tego zapalenia wątroby są zróżnicowane i zależą od wieku osoby zakażonej. U dzieci poniżej 6. roku życia infekcja HAV często przebiega bezobjawowo lub ma łagodny charakter. Jednak w przypadku starszych dzieci oraz u osób dorosłych aż 70-80% pacjentów doświadcza objawów. W okresie wylęgania się wirusa często występują objawy związane z przewodem pokarmowym, takie jak:
   • utrata apetytu;
   • nudności;
   • wymioty;
   • bóle brzucha.

Dodatkowo może wystąpić stan podgorączkowy lub gorączka. Osoby dorosłe mogą zgłaszać objawy przypominające grypę, takie jak ogólnie złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów. W trakcie badania fizykalnego lekarz może zaobserwować żółtaczkę, powiększenie wątroby, a rzadziej powiększenie śledziony. 

Nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe wirusowego zapalenia wątroby typu A. W przypadku wystąpienia tej choroby zalecane są lekkostrawna dieta oraz odpoczynek. Jeśli występują nasilone wymioty i objawy odwodnienia, konieczne jest właściwe nawadnianie organizmu. W Polsce, zgodnie z ustawą o zwalczaniu chorób zakaźnych, hospitalizacja pacjentów zdiagnozowanych z WZW A jest obowiązkowa. Ponadto w przypadku tej choroby obowiązuje zakaz spożywania alkoholu przez pół roku, a znaczne ograniczenie w jego spożyciu przez rok. 

Najskuteczniejszą formą profilaktyki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW A) jest szczepienie. Jeśli planujesz podróż do kraju, w którym ta choroba jest szeroko rozpowszechniona, ważne jest, aby korzystać z wody butelkowanej lub gotowanej, a unikać picia wody z nieznanych źródeł. Higiena osobista jest kluczowa w zapobieganiu WZW A. Pamiętaj o regularnym myciu rąk ciepłą bieżącą wodą z mydłem przed przygotowywaniem i spożywaniem jedzenia oraz po korzystaniu z toalety.

W przypadku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A rokowania są dobre, a infekcja wirusem nie prowadzi do przewlekłego zapalenia wątroby. Warto jednak pamiętać, że proces zdrowienia może być wydłużony nawet do kilku miesięcy. Przebieg choroby może być bardziej poważny u osób:
   • powyżej 50. roku życia,
   • niedożywionych,
   • z chronicznymi schorzeniami wątroby.

Należy także wspomnieć, że jednym z niebezpiecznych powikłań WZW A jest piorunujące zapalenie wątroby, które występuje stosunkowo rzadko. Najbardziej podatne na wystąpienie tego powikłania są osoby powyżej 50. roku życia oraz te z przewlekłymi chorobami wątroby.

Do rzadkich komplikacji zakażenia HAV należy także uszkodzenie nerek. W przypadku predyspozycji genetycznej zakażenie HAV może również wywołać autoimmunologiczne zapalenie wątroby.

Na rynku dostępne są szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. Istnieją szczepionki pojedyncze oraz skojarzone, które chronią zarówno przed WZW A, jak i WZW B. Szczepienie przeciw WZW A składa się z dwóch dawek, podawanych zgodnie z ustalonym schematem czasowym: pierwsza dawka, a następnie druga dawka w odstępie 6-12 miesięcy. W przypadku opóźnienia między dawkami istotne jest, aby jak najszybciej uzupełnić brakującą dawkę. Jeśli pełny schemat szczepienia nie może zostać zrealizowany przed planowanym wyjazdem do obszaru endemicznego, pierwszą dawkę szczepionki można podać 2-4 tygodnie przed datą wyjazdu. Nie zaleca się podawania dawek przypominających.

Skuteczność szczepienia przeciw WZW A u osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym wynosi 98-99%. Odporność uzyskana po szczepieniu jest trwała i prawdopodobnie utrzymuje się przez całe życie.

Rutynowe szczepienia przeciwko WZW A są zalecane dla następujących grup:

• dzieci w wieku od 1 do 2 lat;
• osoby planujące podróż do obszarów, gdzie wirusowe zapalenie wątroby typu A jest szeroko rozpowszechnione, takich jak Afryka, niektóre rejony Azji, Środkowa lub Południowa Ameryka;
• osoby homoseksualne;
• osoby z przewlekłymi chorobami wątroby;
• osoby zakażone wirusem HIV;
• pracownicy ochrony zdrowia, żłobków oraz przedszkoli;
• pracownicy oczyszczalni ścieków;
• osoby z zaburzeniami krzepnięcia krwi;
• osoby bezdomne.

Bibliografia:
Duszczyk, E. (2001). Wirusowe zapalenie wątroby typu A: epidemiologia, klinika, leczenie i zapobieganie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 4(3), 64-67.
https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/006/960/original/szczepienia_ochronne_u_doroslych.pdf [dostęp: 10.11.2023]
https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/291781,wirusowe-zapalenie-watroby-typu-a-wzw-a-przyczyny-objawy-leczenie-i-profilaktyka [dostęp: 10.11.2023]
https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-a/ [dostęp: 10.11.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.