Wszawica – jak skutecznie leczyć i zapobiegać?

Wszawica jest chorobą wywoływaną przez wesz ludzką – stawonoga, który odżywia się krwią człowieka. Wyróżniamy trzy rodzaje schorzenia – wszawicę głowową, odzieżową i łonową. Poszczególne postaci choroby powoduje wesz głowowa (Pediculus capitis), wesz odzieżowa (Pediculus vestimenti) i wesz łonowa (Pediculus pubis).

Wszawica głowowa i odzieżowa szerzą się głównie poprzez bliski, bezpośredni kontakt z osobą zakażoną, a wszawica łonowa – drogą płciową. Wszawica głowowa może się też rozprzestrzeniać wskutek używania wspólnych grzebieni, szczotek, nakryć głowy czy ozdób do włosów. Choroba łatwo szerzy się w żłobkach, przedszkolach i szkołach, czemu sprzyjają zachowania i zabawy typowe dla dzieci. Wszawica głowowa, w przeciwieństwie do odzieżowej, nie ma bezpośredniego związku z zaniedbaniami higienicznymi. 

Objawy wszawicy są następstwem ukłuć przez pasożyta. Dominuje silne swędzenie skóry. Pojawiają się też wykwity skórne w postaci grudek, rumienia lub pokrzywki. W przypadku wszawicy głowowej zmiany są obecne na owłosionej skórze głowy, w okolicy za uszami i na karku. Niekiedy choroba obejmuje też brwi, rzęsy i zarost. Z powodu drapania zmiany mogą się sączyć i pokrywać strupami lub ulec nadkażeniu bakteryjnemu. Na włosach osoby zakażonej można też zobaczyć jaja wszy (gnidy). Żywe osobniki są trudniejsze do zauważenia.

We wszawicy łonowej zmiany mogą się pojawiać w okolicy łonowej, jak również na skórze ud, pachwin, pach, owłosionej klatki piersiowej czy brzucha. Bywają też zajęte rzęsy i brwi oraz skóra owłosiona głowy. Objawem wszawicy łonowej są również plamy błękitne w skórze podbrzusza. We wszawicy odzieżowej zmiany skórne mogą występować na całym ciele. Nie ma gnid, bo wesz odzieżowa składa jaja w szwach ubrań.

W leczeniu wszawicy wykorzystywane są głównie preparaty do stosowania miejscowego, np. w postaci sprayu, kremu lub szamponu. Najczęściej zawierają one permetrynę albo silikony – cyklometikon i/lub dimetikon. Na rynku dostępne są też nalewki ziołowe, np. z ostróżeczki (można ją stosować powyżej 6 r.ż.) czy piołunowo-wrotyczowa (zalecana od 7 r.ż.). 

Warto dodać, że niektóre wszy są oporne na permetrynę. Według specjalistów najlepszy profil bezpieczeństwa cechuje silikony. Preparaty nie wchłaniają się przez skórę i są odpowiednie do stosowania nawet u małych dzieci, kobiet w ciąży czy karmiących piersią. Produkty te zwykle nakłada się na suche włosy. Związki silikonowe szczelnie pokrywają ciała wszy i ich jaja. Powoduje to blokadę układu oddechowego oraz zaburzenia gospodarki wodnej pasożytów.

Przed rozpoczęciem leczenia wszawicy trzeba zapoznać się z zasadami stosowania wybranego preparatu. Należy ściśle przestrzegać zaleceń, w tym dotyczących sposobu aplikacji, czasu stosowania oraz ewentualnego powtórzenia kuracji. Powinno się też pamiętać, aby w trakcie leczenia nie używać kosmetyków nasilających wchłanianie substancji aktywnej przez skórę.

Ponadto w trakcie leczenia wszawicy trzeba wyczesywać gnidy. Aby rozpuścić substancję scalającą jaja wszy z włosami, można spłukiwać je roztworem wody z octem (w proporcji 2:1). Niekiedy substancja ułatwiająca odczepianie się gnid od włosów jest już zawarta w preparacie leczniczym. Włosy nie wymagają wtedy dodatkowego wyczesywania. 

Do domowych sposobów na wszawicę głowową należy wyczesywanie włosów na mokro, przy użyciu gęstego grzebienia. Ta metoda jest jednak bardzo pracochłonna i mało efektywna. Według niektórych źródeł w pozbyciu się wszy mogą też pomóc wazelina, gęsty żel do włosów, majonez, oliwa z oliwek czy margaryna. Zaleca się, by nałożyć wybrany produkt na owłosioną skórę głowy i pozostawić na noc. Nie ma jednak danych odnośnie bezpieczeństwa i skuteczności takiego postępowania. 

W niewielkim badaniu potwierdzono, że przydatne we wszawicy mogą być preparaty z anyżem, kokosem i olejkiem ylang-ylang. W żadnym wypadku nie należy natomiast stosować produktów łatwopalnych i toksycznych (np. benzyny czy nafty) oraz weterynaryjnych preparatów na wszy.

Aby zapobiegać wszawicy:

• systematycznie kontroluj głowy i ewentualnie lecz domowników osoby zakażonej;
• regularnie myj szczotki, grzebienie oraz gumki do włosów;
• nie korzystaj wspólnie z chorym z poduszek, grzebieni, ozdób do włosów i nakryć głowy;
• unikaj kontaktu z głowami innych osób;
• nie przebywaj w zatłoczonych miejscach o niskim standardzie higieny;
• w razie występowania wszawicy w szkole czy w czasie wyjazdu wakacyjnego możesz stosować codziennie płyny z olejkami i wyciągami roślinnymi, np. z rozmarynu, eukaliptusa, geranium czy drzewa herbacianego. 

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.153.3.4. (dostęp 24.07.2023)
2. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.7.165.2. (dostęp 24.07.2023)
3. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/171074,wszy-jak-wygladaja-wszy-wszawica-leczenie-i-zapobieganie (dostęp 24.07.2023)
4. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/217408,wszawica-skory-owlosionej-glowy (dostęp 24.07.2023)
5. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73202,choroby-pasozytnicze-skory (dostęp 24.07.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka