Zapalenie migdałków u dzieci – co warto wiedzieć?

Migdałki to twory układu odpornościowego. Znajdują się na tylnej ścianie gardła. Są zbudowane z tkanki chłonnej, w której gromadzą się komórki odpornościowe zwane limfocytami. Migdałki stanowią pierwszą linię obrony organizmu przed patogenami obecnymi w powietrzu i pożywieniu.

Odpowiedź immunologiczna w migdałkach polega na uruchomieniu reakcji skierowanej przeciwko wirusowi lub bakterii oraz utworzeniu tzw. komórek pamięci, które szybko reagują na dany patogen.

Migdałki u dzieci są szczególnie wrażliwe na infekcje, to właśnie w grupie najmłodszych najczęściej spotyka się anginę lub inny typ zapalenia migdałków. Są one także bardziej wrażliwe na odczuwanie negatywnych objawów związanych z przerostem migdałków. Innym problemem jest przewlekłe zapalenie migdałków, które może dotyczyć nawet 12% dzieci. Dlatego często u dzieci z przerostem lub nawracającymi zapaleniami migdałków zaleca się zabieg ich usunięcia, czyli tzw. tonsillektomię.

Zapalenie migdałków  może być spowodowane różnymi czynnikami zakaźnymi. Najczęściej, bo nawet w 70-90% przypadków, są związane z infekcją wirusową. Zakażenia bakteryjne stanowią około 15-30% zachorowań, najczęściej zapalenie powoduje paciorkowiec hemolizujący typu A (Streptococcus pyogenes), zwany również paciorkowcem ropotwórczym. Rzadziej do zapalenia migdałków dochodzi w wyniku zakażenia grzybami Candida sp. Czynnikami zwiększającymi ryzyko nieczęsto spotykanych infekcji grzybiczych są aktywna chemioterapia oraz stosowanie leków immunosupresyjnych.

Głównym objawem zapalenia migdałków jest intensywny ból gardła, który nasila się podczas połykania, a czasem promieniuje do uszu. Towarzyszy temu powiększenie migdałków oraz ich czerwone lub malinowe zabarwienie. Dodatkowo mogą wystąpić powiększone węzły chłonne i wysoka gorączka.

Objawy zapalenia bakteryjnego różnią się od wirusowego. Bakteryjne zapalenie migdałków ma nagły początek, pojawia się wysoka gorączka i silny ból gardła. Rzadko równolegle występują takie objawy jak katar, kichanie czy kaszel. Infekcja wirusowa ma łagodniejszy przebieg, gorączka nie jest wysoka lub nie występuje w ogóle. W tym przypadku mogą się pojawić katar, kaszel, kichanie, a nawet zapalenie spojówek.

Aby odróżnić bakteryjne zapalenie migdałków od wirusowego, można wykorzystać dostępne w aptekach testy na obecność paciorkowców, które można wykonać w domu. Test polega na pobraniu wymazu z okolicy migdałków za pomocą dołączonej do zestawu szpatułki, którą następnie umieszcza się w probówce z  roztworem testującym. Po odczekaniu kilku chwil należy zanurzyć w płynie pasek testowy. Wynik testu można odczytać po upływie 10 minut. Pojawienie się dwóch kresek na teście potwierdza infekcję bakteryjną.

Prawidłowe leczenie zapalenia migdałków zależy od przyczyny. Jeśli jest to bakteryjna angina, wówczas wdraża się antybiotykoterapię. Antybiotykiem z wyboru przy anginie paciorkowcowej jest fenoksymetylopenicylina V stosowana przez przynajmniej 10 dni. W sytuacji alergii na penicyliny zaleca się azytromycynę, klarytromycynę, cefadroksyl lub cefaklor. W przypadku wirusowego zapalenia migdałków stosuje się wyłącznie leczenie objawowe, a infekcja ma zazwyczaj charakter samoograniczający się.

W leczeniu uporczywych objawów zapalenia migdałków zaleca się stosowanie:

• płukanek z diklofenakiem, który zmniejsza stan zapalny i ból gardła,
• pastylek do ssania z substancjami odkażającymi (z chlorkiem cetylpirydyny, oktenidyną lub amylometakrezolem), przeciwzapalnymi (z benzydaminą lub flurbiprofenem) oraz znieczulającymi (lidokainą),
• aerozoli do gardła z podobnym składem,
• substancji przeciwbólowych i przeciwgorączkowych w odpowiedniej do wieku dawce.

Zapobieganie zapaleniu migdałków jest istotne dla utrzymania zdrowia jamy ustnej oraz ogólnego dobrostanu organizmu. Profilaktyka tych infekcji obejmuje:

• Higienę jamy ustnej – dbanie o jamę ustną może znacznie zmniejszyć kontakt migdałków z patogenami. Zaleca się stosowanie płynów do płukania jamy ustnej, które będą wypłukiwać z okolic migdałków resztki pożywienia i mikroorganizmy. Warto wybierać te zawierające odkażającą chlorheksydynę.
• Unikanie palenia tytoniu – palenie papierosów drażni śluzówkę jamy ustnej i gardła, co obniża odporność i zwiększa ryzyko infekcji.
• Wsparcie odporności – silny układ odpornościowy gwarantuje zapobieganie infekcjom. Aby go wesprzeć, należy się wysypiać, spożywać zdrową dietę i regularnie uprawiać aktywność fizyczną. W okresie jesienno-zimowym zaleca się suplementację witaminy D, która stanowi ważny element odporności.
• Unikanie kontaktu z chorymi – aby zmniejszyć ryzyko infekcji, powinno się ograniczyć kontakt z chorymi. Należy często myć ręce, aby usuwać zebrane na nich patogeny. Warto także nosić maseczkę w zatłoczonych przestrzeniach, np. w przychodni, aptece i w autobusach.

Bibliografia:
Syryło, A. (2009). Zapalenie migdałków podniebiennych. Alergoprofil, 5(1), 11-15.
Bezega, M., Zachepylo, S., Polianska, V., & Podovzhnii, O. (2023). Współczesne spojrzenie na stan funkcjonalny migdałków podniebiennych w przebiegu przewlekłego zapalenia migdałków oraz alternatywy w metodach leczenia (przegląd literatury). Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, 12(1), 26-34.
Mrówka-Kata, K., Namysłowski, G., Mazur-Zielińska, H., Banert, K., & Lisowska, G. (2009). Wskazania do usunięcia migdałków podniebiennych. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 3, No. 2, pp. 124-128).
Bis-Oleniacz, T. (2023). Postępowanie w ostrym i nawracającym bakteryjnym zapaleniu migdałków podniebiennych u dzieci. Standardy Medyczne.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka