Zapalenie pęcherza moczowego

Przyczyną pojawienia się zapalenia pęcherza moczowego jest pojawienie się w drogach moczowych bakterii, które nie powinny się w nim znajdować. Najczęściej (50-65% infekcji) zapalenie wywołują pałeczki Escherichia Coli, rzadziej – inne bakterie jelitowe z rodzajów Staphylococcus i Enterococcus oraz wirusy lub grzyby. Nie jest trudno o  infekcję bakteriami jelitowymi, powodującą zapalenie pęcherza moczowego ze względu na bliską odległość pomiędzy ujściem cewki moczowej a odbytem.

Zapalenie pęcherza moczowego występuje częściej u:

• kobiet – ze względu na anatomię organizmu – mają krótką cewkę moczową, więc bakterie jelitowe mają ułatwiony dostęp do pęcherza moczowego i częściej wywołują chorobę,
• kobiet aktywnych seksualnie, ponieważ częste stosunki płciowe zwiększają szansę na przemieszczenie bakterii jelitowych do ujścia cewki oraz przyjmujących środki antykoncepcyjne, które także zwiększają predyspozycje do pojawienia się zapalenia,
• kobiet w ciąży i podczas połogu,
• kobiet po menopauzie z powodu większej tendencji do nietrzymania moczu oraz zaburzeń hormonalnych,
• dzieci – zapalenie układu moczowego jest jedną z najczęstszych chorób bakteryjnych wieku dziecięcego,
• chorych na cukrzycę, ze względu na wydalanie z moczem nadmiaru glukozy z krwi, która stanowi pożywkę dla bakterii,
• osób, które niedokładnie dbają o higienę miejsc intymnych,
• osób pijących niewielkie ilości płynów,
• osób po długotrwałej antybiotykoterapii.

Podstawowe objawy zapalenia pęcherza to:

• ból podczas oddawania moczu i pieczenie w okolicy cewki moczowej,
• częste wizyty w toalecie, którym towarzyszy oddawanie niewielkich ilości moczu,
• ból nadbrzusza, tkliwość,
• ciągłe parcie na mocz i uczucie niepełnego wypróżnienia pęcherza.

Rzadziej zapaleniu będzie towarzyszyć krwiomocz (pojawienie się czerwonych krwinek w moczu).

Zapalenie pęcherza moczowego u starszych dzieci przypomina tę chorobę u dorosłych. U niemowląt choroba wygląda inaczej – pojawiają się mało charakterystyczne objawy, takie jak gorączka, rozdrażnienie, ból brzucha, a mocz staje się mętny i przybiera nieprzyjemny zapach.

Diagnostyka zapalenia pęcherza moczowego składa się przede wszystkim na zleceniu przez lekarza badania ogólnego moczu, które w  prosty sposób wykrywa stany zapalne układu moczowego (obrazują to zwiększona liczba leukocytów oraz azotynów w moczu). Czasem lekarz poszerza diagnostykę o posiew moczu, który pozwala na ustalenie konkretnej bakterii, która wywołuje chorobę, oraz o antybiogram badający wrażliwość drobnoustrojów na antybiotyki.

Jeżeli choroba ma tendencję do częstych nawrotów i trwa ponad 7 dni, to lekarz może zalecić badanie USG jamy brzusznej, pęcherza moczowego i dróg moczowych w celu znalezienia przyczyny.

Lekiem pierwszego wyboru w leczeniu zapalenia pęcherza moczowego jest furazydyna, zwana potocznie furaginą. Jest to lek przeciwbakteryjny, który jest dostępny bez recepty w każdej aptece.

Podczas jego przyjmowania należy pamiętać o kilku ważnych zasadach jego przyjmowania: pierwszego dnia terapii przyjmuje się 4 razy po 100 mg leku, a w kolejne dni – 3 razy po 100 mg (najlepiej o stałych porach). Opakowanie leku należy przyjąć do ostatniej tabletki, nawet po ustąpieniu objawów.

Aby zwiększyć wchłanianie furaginy, należy ją przyjmować z wysokobiałkowym posiłkiem (z mięsem, jajkami, fasolą lub nabiałem). Błędem jest przyjmowanie witaminy C w celu wzmocnienia działania leku – jest to mit. Witamina C nie zakwasza wystarczająco moczu, aby mogła wspomóc leczenie.

Jeśli pełna terapia furaginą nie daje zamierzonych efektów i objawy nie ustępują w ciągu 5-7 dni, to należy udać się do lekarza. Z jego przepisu można otrzymać inne leki działające na bakterie w pęcherzu moczowym, m.in. fosfomycynę, cyprofloksacynę, trimetoprim.

Leczenie przeciwbakteryjne warto wspomóc znanym z tradycji leczeniem surowcami roślinnymi. Owoc żurawiny jest stosowany wspierająco w zapaleniach pęcherza. Zawarte w nim antocyjany ograniczają przyleganie bakterii do nabłonka wewnątrz pęcherza moczowego, co zmniejsza ich rozwój i może skrócić czas trwania infekcji. Można ją także stosować profilaktycznie u osób z nawracającym zapaleniem. Żurawinę otrzymamy w aptece w postaci soku oraz tabletek. Można także jeść jej suszone owoce w całości, jednak unikajmy żurawiny kandyzowanej, ponieważ zawiera niewiele substancji czynnych i dużą porcję cukru.

Wspomagająco w zapaleniu pęcherza można stosować wyciągi roślinne działające moczopędnie, np. liść brzozy, liść pokrzywy, korzeń pietruszki oraz ziele skrzypu. Zwiększając objętość wydalanego moczu, pozwalamy na „wymywanie” bakterii z dróg moczowych. Niektóre z wymienionych surowców wykazują także lekkie działania odkażające. Aby zadziałały skutecznie, należy pamiętać o przyjmowaniu dużych ilości płynów.

Zasady prawidłowego leczenia zapalenia pęcherza moczowego:
   • należy pić duże ilości wody (ponad 2 litry dziennie), 
   • warto unikać alkoholu, kawy i mocnej herbaty ze względu na ich działanie drażniące i lekko odwadniające,
   • należy dbać o prawidłową higienę (m.in. podcieranie się od przodu do tyłu po wizycie w toalecie),
   • kobiety powinny zawsze oddać mocz od razu po stosunku seksualnym,
   • należy unikać silnych środków w okolicach intymnych (plemnikobójczych, perfumowanych płynów do mycia),
   • aby złagodzić ból, można stosować ciepłe okłady i kąpiele.

Tak jak w każdej innej części organizmu, również w pęcherzu moczowym posiadamy mikrobiotę bakteryjną, zawierającą dobre bakterie probiotyczne, głównie z rodzaju Lactobacillus. Niektóre badania wykazały, że suplementacja tych probiotyków może działać zapobiegająco na zapalenia pęcherza moczowego, w szczególności, gdy są nawracające.

Jeżeli:  

   • objawy zapalenia utrzymują się powyżej 7 dni pomimo leczenia,
   • infekcji towarzyszy wysoka gorączka, dreszcze i wymioty,
   • zapalenie pęcherza z bólem przy oddawaniu moczu występuje u dziecka lub mężczyzny,
   • infekcja pojawia się u kobiety w I trymestrze ciąży,
   • posiada się cewnik,
   • osoba z niedoborem odporności widzi u siebie objawy infekcji.

Bibliografia:
   1. Bochniewska V., Jung A.,  Żuber J. (2012). Zakażenie układu moczowego u dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 1(8), 12-22.
   2. Milart P., et al. "Infekcje układu moczowego w okresie menopauzy–prawidłowe postępowanie." Menopausal Review/Przeglad Menopauzalny 12.1 (2013).
   3. Rutter P., et al. Opieka farmaceutyczna: objawy, rozpoznanie i leczenie. Elsevier Urban & Partner, 2014.
   4. Wydawnictwo Farmaceutyczne „Leki pierwszego wyboru” Wydanie 2020
   5. Wydawnictwo Farmaceutyczne „Probiotyki i prebiotyki. Kompendium wiedzy dla farmaceutów” Wydanie 2021

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka