Zapalenie płuc – objawy i leczenie

Zapalenie płuc jest stanem zapalnym obejmującym pęcherzyki płucne lub tkankę śródmiąższową. Choroba może mieć zróżnicowany charakter – od łagodnego po zagrażający życiu. Przebieg zapalenia płuc zależy od wieku osoby chorej, schorzeń współistniejących i od czynnika sprawczego. Specjaliści dzielą zapalenie płuc na pozaszpitalne (występujące u osób, które nie przebywają w szpitalu) i szpitalne (rozpoznawane u chorych hospitalizowanych powyżej 48 godzin). 

Na zapalenie płuc najbardziej narażone są osoby starsze (w wieku powyżej 65 lat) oraz cierpiące na inne schorzenia, np. na cukrzycę, niewydolność serca czy przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Ponadto zapaleniu płuc sprzyja brak dbałości o zdrowie jamy ustnej. Do czynników ryzyka zalicza się również choroby i stany, które grożą zachłyśnięciem. Zachorowania na zapalenie płuc są też częstsze u osób pracujących w zmiennych warunkach atmosferycznych i narażonych na wdychanie pyłów metali.

Pozaszpitalne zapalenie płuc może być wywołane przez drobnoustroje, takie jak m.in.:
   • Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc);
   • Haemophilus influenzae; 
   • Moraxella catarrhalis; 
   • Staphylococcus aureus; 
   • paciorkowce grupy B; 
   • tlenowe bakterie Gram-ujemne; 
   • Legionella pneumophila. 

W 30-50% przypadków przyczyną pozaszpitalnego zapalenia płuc są wirusy, np. SARS-CoV-2, wirusy grypy czy RSV. U około 25% chorych występuje zakażenie więcej niż jednym patogenem. W niektórych przypadkach chorobę mogą wywoływać również grzyby. 

Przyczyną szpitalnego zapalenia płuc są bakterie „rezydujące” w danej placówce. Od 5. dnia hospitalizacji wśród drobnoustrojów odpowiedzialnych za chorobę dominują szczepy oporne na działanie antybiotyków. 

Do symptomów zapalenia płuc należą: 
   • kaszel;
   • duszność;
   • odkrztuszanie ropnej plwociny;
   • krwioplucie; 
   • ból opłucnowy.

W przebiegu choroby pojawiają się również objawy ogólnoustrojowe takie jak: 
   • poty;
   • bóle mięśniowe;
   • dreszcze;
   • gorączka 38°C i powyżej.

U osób w podeszłym wieku choroba może przebiegać bez gorączki i dawać skąpe symptomy. Niekiedy pierwszym objawem zapalenia płuc obserwowanym w tej grupie jest utrudnienie kontaktu spowodowane zaburzeniami świadomości. 

Lekarz rozpoznaje zapalenie płuc na podstawie objawów. Aby potwierdzić wstępną diagnozę, przeprowadza badanie RTG (radiogram) klatki piersiowej. W diagnostyce zapalenia płuc stosowane są też inne badania dodatkowe.

W typowych przypadkach zapalenia płuc na radiogramie można zaobserwować zmiany naciekowe, które są widoczne jako jasny obszar. Często ograniczają się one do jednego płata płuca. Niekiedy zmiany są obustronne. W niektórych przypadkach na RTG widać także płyn w jamie opłucnej czy ropnie płuca.

Lekarz podejmuje decyzję o skierowaniu pacjenta do szpitala na podstawie objawów, wyników badania RTG klatki piersiowej i badań dodatkowych.

Wskazaniami do hospitalizacji są m.in. 
   • niewydolność oddechowa;
   • rozległe, obustronne zmiany zapalne;
   • powikłania po zapaleniu płuc (ropniak opłucnej lub ropień płuc);
   • zaburzenia świadomości;
   • niskie ciśnienie tętnicze 
   • niewydolność nerek lub wątroby. 

Terapia zapalenia płuc zależy od podejrzewanej przyczyny choroby. W bakteryjnym zapaleniu płuc stosowane są antybiotyki. Chorym rekomenduje się również odpoczynek, picie dużej ilości płynów oraz powstrzymywanie się od palenia tytoniu. 

Pomocniczo zalecane są leki do zwalczania gorączki oraz do uśmierzania bólu opłucnowego, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne czy paracetamol. Przy problemach z odkrztuszaniem wydzieliny można stosować leki ułatwiające odkrztuszanie. Jeśli po 48 godzinach nie nastąpi poprawa lub w przypadku pojawienia się niepokojących objawów, lekarz rozważa skierowanie chorego do szpitala. 

Ryzyko zachorowania na zapalenie płuc można zmniejszyć dzięki prowadzeniu zdrowego stylu życia i rzuceniu palenia. Aby zapobiegać chorobie, trzeba też dbać o higienę jamy ustnej. Prewencyjnie działają również szczepienia przeciwgrypowe oraz przeciw S. pneumoniae i H. influenzae.

Przyczyny zapalenia płuc u dzieci zależą od ich wieku. Choroba wywołana przez bakterie typowe objawia się wysoką gorączką, dreszczami, bólami brzucha, a przede wszystkim kaszlem – początkowo suchym, a następnie przechodzącym w wilgotny. Leczenie schorzenia u najmłodszych zależy od podejrzewanej przyczyny. W bakteryjnym zapaleniu płuc stosowane są antybiotyki. Ponadto zaleca się pozostanie dziecka w łóżku, odpowiednie nawadnianie pacjenta i zaniechanie palenia tytoniu w jego obecności. Dzieci z cięższym zapaleniem płuc wymagają leczenia w szpitalu, gdzie zwykle stosowana jest tlenoterapia.

Do metod profilaktyki zapalenia płuc u najmłodszych należą m.in.:
   • szczepienia ochronne;
   • przestrzeganie zasad higieny;
   • izolacja chorych (zwłaszcza z zakażeniem wywołanym przez wirus RSV);
   • karmienie piersią (w przypadku niemowląt); 
   • ochrona przed dymem tytoniowym.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/65040,zapalenie-pluc (dostęp 02.01.2023)
https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladoddechowy/137964,zapalenie-pluc (dostęp 02.01.2023)
https://podyplomie.pl/medycyna/35575,zapalenie-pluc-w-praktyce-podstawowej-opieki-zdrowotnej (dostęp 02.01.2023)
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.1. (dostęp 02.01.2023)
https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/142052508 (dostęp 02.01.2023)
https://www.who.int/health-topics/pneumonia/#tab=tab_1 (dostęp 02.01.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka