Ból ucha — przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby

Ból ucha pojawia się nagle, zazwyczaj jest silny i niezwykle uciążliwy. Może być spowodowany szeregiem różnych przyczyn – od zmian ciśnienia podczas lotu samolotem, po stany zapalne związane z infekcją. 

Zdarza się, że bolesności ucha towarzyszą następujące objawy:
   • szumy uszne,
   • problemy ze słuchem,
   • świąd,
   • pojawienie się wydzieliny,
   • gorączka,
   • złe samopoczucie.

Stany zapalne u dzieci cechują się tymi samymi objawami, a także ciągłym chwytaniem za uszko, ciągnięciem i drapaniem, a także intensywnym płaczem.

Ból ucha może być spowodowany:
   • infekcją ucha środkowego (często występującą u dzieci),
   • chorobami zatok (czasem ból zatok może promieniować do ucha środkowego),
   • obecnością ciała obcego,
   • urazem ucha lub głowy,
   • problemem z zębami (ból może promieniować aż do uszu),
   • nagłymi zmianami ciśnienia (np. podczas nurkowania),
   • zaleganiem wody w uchu,
   • zaburzeniami w stawie skroniowo-żuchwowym.

Ostre zapalenie ucha środkowego to jedna z najczęstszych chorób u dzieci – u ponad 80% dzieci poniżej 3. roku życia wystąpiło przynajmniej raz. Największa zachorowalność przypada na okres od 6. do 24. miesiąca życia. Choroba może być spowodowana infekcją bakteryjną lub wirusową.

Objawy zapalenia ucha to przede wszystkim:
   • ból ucha (u dzieci objawia się drażliwością, płaczem, problemami ze snem),
   • gorączka,
   • niedosłuch,
   • szumy uszne,
   • pojawienie się wydzieliny w uchu.

Leczenie zapalenia ucha środkowego polega na podaniu antybiotyków. Lekiem z wyboru jest amoksycylina, ponieważ łatwo penetruje do ucha i skutecznie leczy infekcję. Alternatywnie lekarz może przepisać amoksycylinę z kwasem klawulanowym, który zwiększa wrażliwość bakterii na antybiotyk, ceftriakson lub azytromycynę. 

Kluczowym elementem leczenia bólu ucha powinno zawsze być usunięcie jego przyczyny. Jednak, kiedy wizyta u lekarza jest za kilka dni, a ból jest uciążliwy, można sobie pomóc leczeniem objawowym.

Na silny ból w uchu można zastosować doustne leki przeciwbólowe, np. ibuprofen lub ketoprofen. Nie zadziałają na przyczynę, lecz zmniejszą ból i stan zapalny.

W aptece dostaniemy także krople do ucha zawierające substancje znieczulające (lidokainę), przeciwzapalne (salicylan choliny) lub oleje roślinne (m.in. z oliwki, z liści cynamonowca). Ich zastosowanie dodatkowo upłynnia woskowinę uszną, której usunięcie może dodatkowo zmniejszyć dolegliwości bólowe.

Zanim zaczniemy przyjmować leki, warto wypróbować domowych sposobów na ból ucha:
   • robienie ciepłych okładów okolicy uszu,
   • nacieranie okolic małżowiny rozgrzewającą maścią kamforową,
   • częste żucie gumy i przełykanie śliny – te działania otwierają trąbkę Eustachiusza, co odtyka ucho i może zmniejszyć odczuwanie bólu.

Sam ból ucha nie zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Jeśli jednak towarzyszą mu poniższe objawy, warto zgłosić się do specjalisty:
   • wysoka gorączka,
   • wyciek z ucha,
   • ból utrzymuje się przez 3 doby pomimo stosowania leków przeciwbólowych,
   • ból wywołany urazem lub obecnością ciała obcego,
   • ucho jest stale zatkane, a zabiegi higieniczne nie pomagają.

Problemy z uszami u dzieci poniżej 6. miesiąca życia powinny natychmiast być konsultowane z pediatrą. U dzieci infekcja ucha środkowego może się szybko przemieścić w głąb ucha i spowodować ograniczenie słuchu.

Ze względu na to, że ból ucha może mieć wiele przyczyn, aby jemu zapobiegać, warto zwrócić uwagę na:
   • stosowanie suplementacji wspierającej odporność – mowa tu o witaminie D w odpowiedniej do wieku dawce, witaminie C i kwasach omega-3; w okresie infekcyjnym można rozważyć dodatkową terapię preparatami roślinnymi (np. jeżówką, beta-glukanami) lub minerałami (selenem, cynkiem),
   • zdrowy styl życia – odpowiednia ilość snu, prawidłowa dieta i przyjmowanie około 2 litrów płynów to podstawowe aspekty dbania o nasz organizm, które wzmocnią odporność i zmniejszą ryzyko wystąpienia infekcji ucha,
   • unikanie stosowania patyczków do uszu – ich używanie powoduje kumulację woskowiny w głębi ucha, co w konsekwencji prowadzi do zatykania się uszu i bólu. Jeśli masz problem z nadmierną ilością wosku w uszach, to sięgnij raczej po preparaty do jego zmiękczania lub skonsultuj się z laryngologiem.
   • odpowiednią ochronę ucha przed zmianą temperatury i silnym wiatrem. Dlatego warto zawsze nosić przy sobie czapkę.
   • używanie produktów obniżających ciśnienie w uszach – jeśli Ty lub Twoje dziecko macie problemy z zatykaniem się uszu, można rozważyć zastosowanie specjalnych baloników, które napełnia się, wdmuchując w nie powietrze nosem. Prowadzi to do wyrównania ciśnienia w trąbce Eustachiusza i zmniejszenia zatkania uszu.

Wnioskiem jest, że ból uszu może być nie tylko uciążliwym doświadczeniem, ale także sygnałem potencjalnie poważnych problemów zdrowotnych. Dla dobra własnego i bliskich warto dbać o zdrowie uszu i nie lekceważyć żadnych niepokojących objawów.

Bibliografia:
Hassmann-Poznańska, E. (2007). Ostre zapalenie ucha–racjonalna antybiotykoterapia. Otolaryngologia Polska, 61(5), 774-778.
Kuczkowski, J. (2011). Aktualne problemy w rozpoznawaniu i leczeniu ostrego i wysiękowego zapalenia ucha środkowego. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 5, No. 4, pp. 287-294).
Szyfter, W., & Wierzbicka, M. (2009). Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci–problem stale aktualny. Pediatria Polska, 84(5), 446-449.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka