Jak zapobiegać zawałowi serca? Objawy, czynniki ryzyka oraz profilaktyka

Zawał serca, nazywany potocznie atakiem serca, jest stanem, w którym dochodzi do nagłego zablokowania przepływu krwi przez naczynia wieńcowe, co w konsekwencji prowadzi do niedotlenienia serca i martwicy jego komórek. Jednym z objawów zawału mięśnia sercowego jest ból za mostkiem, który może promieniować do ramion, szyi, żuchwy lub do górnej części brzucha. Ponadto, bólowi mogą towarzyszyć nudności, nadmierna potliwość, lęk przed śmiercią, wymioty, duszności, omdlenia, a także osłabienie i kołatanie serca. W przypadku wystąpienia tych objawów należy niezwłocznie wezwać pogotowie.

1. Palenie tytoniu

Palenie tytoniu stanowi jeden z głównych czynników ryzyka zawału mięśnia sercowego. Substancje zawarte w dymie tytoniowym powodują uszkodzenie komórek śródbłonka oraz przyczyniają się do tworzenia blaszki miażdżycowej. To z kolei prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych oraz utrudnia przepływ krwi do serca. W konsekwencji serce otrzymuje mniej składników odżywczych oraz tlenu. Ponadto, u osób palących obserwuje się zwiększoną agregację płytek krwi, która może prowadzić do zawału mięśnia sercowego, zakrzepicy żył głębokich oraz udaru mózgu.

2. Otyłość

Otyłość to poważny problem społeczny, który dotyka coraz większą liczbę ludzi i stanowi wyzwanie dla zdrowia publicznego. Badania, które zostały przeprowadzone w ostatnich latach, wykazały, że około 67 proc. populacji polskiej boryka się z nadwagą. Udowodniono, że otyłość zwiększa ryzyko chorób serca, takich jak zawał mięśnia sercowego, nadciśnienie tętnicze, udar. Warto podkreślić, że otyłość brzuszna wpływa również niekorzystnie na inne czynniki ryzyka, do których zaliczamy hiperlipidemię oraz cukrzycę.

3. Brak aktywności fizycznej

Wykazano, że siedzący styl życia oraz brak regularnej aktywności fizycznej może prowadzić do osłabienia mięśnia sercowego i wczesnego wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Nawet niewielka aktywność fizyczna w formie spacerów może wzmocnić nasze serce i zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób serca, w tym zawału.

4. Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to jeden z najważniejszych czynników ryzyka zawału mięśnia sercowego, ponieważ uszkadza ściany naczyń krwionośnych, zmniejsza ich elastyczność i zwiększa opór przepływu krwi, co zmusza serce do cięższej pracy podczas przepompowywania krwi przez naczynia. 

5. Cukrzyca 

Cukrzyca to choroba metaboliczna, w której poziom cukru we krwi jest podwyższony, co może spowodować tzw. stres oksydacyjny, w wyniku którego dochodzi do uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych oraz nerwów. Ponadto cukrzyca zwiększa ryzyko wystąpienia miażdżycy, charakteryzującej się tworzeniem blaszek miażdżycowych, które mogą pękać i powodować powstawanie zakrzepów. Zakrzepy te mogą blokować przepływ krwi do serca i tym samym spowodować zawał mięśnia sercowego.

Kwas acetylosalicylowy (ASA) to jeden z najstarszych i najlepiej przebadanych leków, stosowanych przez pacjentów od wieków. Należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz hamujące agregację płytek krwi. Niskie dawki kwasu acetylosalicylowego stosowane są kardioprotekcyjnie - w celu ochronnego działania na układ sercowo-naczyniowy. W 2021 Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne opublikowało wytyczne dotyczące stosowania kwasu acetylosalicylowego w prewencji pierwotnej oraz wtórnej zawału mięśnia sercowego. W przypadku prewencji wtórnej, czyli u osób, które przebyły zawał serca, kwas acetylosalicylowy zalecany jest w dawce 75-100 mg na dobę w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia kolejnego zawału, udaru, a nawet zgonu. U pacjentów z cukrzycą z wysokim lub bardzo wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych można rozważyć stosowanie niskich dawek kwasu acetylosalicylowego w ramach prewencji pierwotnej w razie braku jednoznacznych przeciwwskazań.

1. Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w warzywa, owoce, nienasycone kwasy tłuszczowe oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. 
2. Unikanie spożywania nadmiaru soli oraz cukru.
3. Aktywność fizyczna, która stanowi podstawę w profilaktyce zawału serca. Zaleca się przynajmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej lub 75 minut intensywnej aktywności fizycznej w ciągu tygodnia, aby usprawnić pracę naszego serca
4. Unikanie spożywania alkoholu oraz palenia tytoniu, zarówno czynnego, jak i biernego.
5. Regularne badania lekarskie, które mogą pomóc we wczesnym wykryciu chorób sercowo-naczyniowych i umożliwić wdrożenie odpowiedniego leczenia.
6. Odpowiednia ilość snu (przynajmniej 8-godzinny i nieprzerwany odpoczynek w nocy).
7. Ograniczenie ekspozycji na stres, który jest jednym z czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. 
8. Regularne kontrolowanie ciśnienia krwi, poziomu cholesterolu, wagi oraz poziomu cukru we krwi.

Przestrzegając powyższych zasad, można zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym na zawał mięśnia sercowego. Dbanie o zdrowie, regularne badania kontrolne, odpowiednio dobrane leki mogą pomóc w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia przez wiele lat.

Bibliografia:

1. Główny Urząd Statystyczny. (2022). Umieralność w 2021 roku zgony według przyczyn – dane wstępne. 
2. European Society of Cardiology - (2021). ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. European Heart Journal, 42, 3227-3337.
3. Masajtis, A., Barylski, M., Banach, M., & others. (2006). Zawał mięśnia sercowego - narastający problem u młodych osób. Przew Lek, 2, 74–79.
4. Modrzejewski, W., & Musiał, W.J. (2010). Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego - jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka. Forum Zab Metab, 2, 106-114.
5. Jankowski, P. (2018). Zasady profilaktyki chorób układu krążenia 2018 roku. Kardiologia Inwazyjna, 5(12).
6. Gattermeyer, B., & Spannbauer, A. (2013). Czy pasażerowie lotów transatlantyckich i pracownicy służby zdrowia znają zagadnienie economy class syndrome i profilaktyki przeciwzakrzepowej? Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 7(2).
7. Kośmicki, M. (2000). Otyłość jako czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca-diagnostyka i leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 3(7), 50-57.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.