Zaburzenie osobowości borderline – co o nim wiemy? Przyczyny, objawy i postępowanie terapeutyczne

Zaburzenie osobowości typu borderline to stały wzorzec zachowań i doświadczania emocji. Cechuje się niestabilnością związków międzyludzkich, zmiennością – w zakresie reakcji emocjonalnych i postrzegania samego siebie – oraz dużą impulsywnością. 

BPD powoduje znaczne cierpienie i jest związane z wieloma współistniejącymi chorobami – zarówno psychicznymi, jak i somatycznymi. Najczęściej współwystępuje z zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami nastroju oraz uzależnieniem od substancji psychoaktywnych. Początki cech osobowości granicznej obserwowane są w okresie późnego dorastania lub wczesnej dorosłości.

Sama nazwa „osobowość borderline” oznacza „osobowość z pogranicza”. Termin ten został wprowadzony w połowie ubiegłego wieku przez Roberta Knighta. Określenie miało wskazywać na osoby z problemami zdrowia psychicznego, które mieszczą się pomiędzy zaburzeniami schizofrenicznymi a nerwicami.

Osoby cierpiące na BPD cechuje silny lęk przed odrzuceniem i podejmowanie desperackich wysiłków, aby go uniknąć. Charakteryzują się one również niestabilnością emocjonalną, zaburzonym obrazem siebie i impulsywnymi zachowaniami. Objawy te wywołują u nich silny dyskomfort i negatywnie wpływają na codzienne życie oraz związki interpersonalne.

Relacje międzyludzkie osób z BPD są burzliwe, intensywne i ekstremalne – od idealizacji do wzgardzenia. Duża emocjonalność związków to sposób na wypełnienie dotykającej ich pustki wewnętrznej. Osoby te często dokonują również samookaleczeń i prób samobójczych.

Przyczyny BPD nie są do końca poznane. Specjaliści uważają, że za rozwój zaburzenia odpowiada kombinacja czynników genetycznych i środowiskowych. Badania wskazują głównie na związek pomiędzy BPD i traumatycznymi doświadczeniami z dzieciństwa oraz czynnikami genetycznymi w rodzinie, np. polimorfizmem genu FKBP5 (ma on związek z reakcją stresową). 

Diagnostyka BPD polega na wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. Istnieją też ustrukturyzowane narzędzia diagnostyczne, które są wykorzystywane do oceny zaburzeń osobowości, a zwłaszcza BPD. Takim testem na zaburzenia osobowości borderline jest np. Skala Oceny Zanarini.

Jednym z wyzwań, stojących przed lekarzami, jest różnicowanie zaburzenia osobowości typu borderline z innymi problemami zdrowia psychicznego. Niektórzy specjaliści uważają, że BPD to podtyp choroby afektywnej dwubiegunowej (charakteryzującej się naprzemiennie występującymi epizodami depresji i manii/hipomanii). Przeciwnicy tej hipotezy zwracają jednak uwagę, że w osobowości typu borderline na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia związane z impulsywnością, które nie należą do objawów choroby afektywnej dwubiegunowej. 

W leczeniu BPD stosowane są:
   •  psychoterapia: uważana jest za najskuteczniejszą metodę postępowania. Terapia dla osób z zaburzeniem borderline obejmuje podejścia standardowe (wywodzące się z nurtu psychodynamicznego i poznawczo-behawioralnego) oraz alternatywne. Do pierwszej grupy należą m.in. terapia oparta na mentalizacji (MBT – mentalization-based therapy) i psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu (TFP – transference-focused psychotherapy), a do drugiej – np. terapia ikoniczna (IT – iconic therapy); 
   •  leczenie farmakologiczne: pełni w BPD rolę pomocniczą. Stosuje się w nim antydepresanty, stabilizatory nastroju i leki przeciwpsychotyczne. Leczenie ma na celu złagodzenia lęku, bezsenności, niepokoju czy zachowań agresywnych. Jednak wydaje się, że żadna terapia farmakologiczna nie jest w pełni skuteczna.

Bibliografia:
   1. M. Janas-Kozik, T. Wolańczyk (red.), Psychiatria dzieci i młodzieży, Warszawa 2021 , t. 2, s. 306-307
   2. M. Jarema (red.), Psychiatria, Warszawa 2011, 2016, s. 399-402
   3. https://podyplomie.pl/psychiatria/39360,charakterystyka-osobowosci-borderline (dostęp 21.08.2023)
   4. https://podyplomie.pl/psychiatria/33155,borderline-osobowosc-naszych-czasow (dostęp 21.08.2023)
   5. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/74280,osobowosc-borderline-informacje-ogolne (dostęp 21.08.2023)
   6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430883/ (dostęp 21.08.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka