Anemia u dzieci – przyczyny, objawy, badania i leczenie

Niedokrwistość może mieć wiele różnych przyczyn:

• Nadmierna utrata krwi – w wyniku silnego krwawienia organizm traci dużą liczbę komórek krwi, w tym erytrocytów. Wówczas mogą się rozwinąć objawy anemii.
• Wrodzone niedokrwistości – istnieje wiele przyczyn niedokrwistości, które są dziedziczne. Są to m.in. zaburzenia w wielkości i rozmiarze czerwonych krwinek czy zespoły hemolityczne (czyli zwiększony rozpad komórek krwi).
• Niedobór żelaza – jest to jeden z najczęstszych powodów anemii zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Pomimo zwracania uwagi na prawidłowe i zdrowo zbilansowane odżywianie, to dalej jest to często spotykany problem. Szczególnie narażone są na nią dzieci w czasie intensywnego wzrostu (pomiędzy 6 a 20 miesiącem życia i podczas dojrzewania) oraz w okresie intensywnego wysiłku fizycznego i/lub umysłowego.

Niedobory witaminowe – do prawidłowego funkcjonowania układu krążenia niezbędne są witaminy: B9 (kwas foliowy), B12, B6, B2, PP, C oraz E. Ich niedobór (w szczególności B9 i B12) prowadzi do rozwoju anemii.

Anemia u dzieci objawia się:

• bladością skóry,
• osłabieniem organizmu,
• szybkim męczeniem się,
• przyspieszeniem pracy serca,
• zaburzeniami koncentracji,
• brakiem apetytu,
• zwiększonym pragnieniem, szczególnie u niemowląt,
• suchą skórą i kruchymi paznokciami.

Objawy niedokrwistości u dzieci mogą się znacznie różnić od siebie ze względu na wiek, przyczynę anemii oraz inne schorzenia.

Podstawowym badaniem, wykonywanym podczas diagnozy niedokrwistości, jest morfologia krwi. Ustala ona m.in. liczbę i kształt czerwonych krwinek, zawartość hemoglobiny oraz hematokryt (stosunek ilości czerwonych krwinek do objętości krwi). Wyniki tego badania pozwalają na ustalenie stopnia niedokrwistości oraz identyfikację potencjalnej przyczyny. Lekarz może zalecić dodatkowe badania krwi, takie jak oznaczenie żelaza, ferrytyny, retikulocytów, witaminy B12 oraz kwasu foliowego w celu odnalezienia dokładnej przyczyny anemii.

W ocenie stopnia anemii u dzieci niezwykle ważne jest uwzględnienie wieku. Dlatego nie należy sprawdzać wyników badania morfologicznego na własną rękę, a skonsultować je z lekarzem, który przeanalizuje dla konkretnego przypadku.

Jeśli anemia nie wystąpiła w konsekwencji niedoborów, lekarz zaleci dalszą diagnostykę pod kątem obecności przeciwciał skierowanych przeciwko czerwonym krwinkom. Wszystkie te kroki pozwalają na dokładną diagnozę anemii u dziecka i opracowanie odpowiedniego planu leczenia.

Podstawowym elementem leczenia anemii u dzieci jest suplementacja żelaza. Znajdziemy na rynku wiele preparatów żelaza w różnych postaciach. Dla młodszych dzieci najczęściej sięga się po krople, proszek do rozpuszczenia w wodzie, syropy i tabletki do żucia. Starszym dzieciom można podać tabletkę do połknięcia. Postać leku i dawkę dobiera się do wieku i potrzeb dziecka (zalecana dobowa dawka żelaza to 4-6 mg na kg masy ciała rozłożone na 3 dawki w ciągu dnia).

Rozpoczynając suplementację żelaza, można spodziewać się wystąpienia takich działań niepożądanych jak: ciemny stolec, zaparcia, bóle brzucha i nudności. Aby temu zapobiec, dawkę minerału można przyjąć do posiłku lub na noc. Stosując żelazo warto suplementować dodatkowo witaminę C, która zwiększa jego przyswajalność.

Mimo suplementacji żelaza warto również zwiększyć jego podaż z pożywieniem. 
Dieta przy anemii jest ważnym elementem jej leczenia. Pokarmy bogate w żelazo to m.in. wątróbka, pasztety, jajka, kakao, tofu, sok z buraka, natka pietruszki. Podczas spożywania tych produktów należy unikać dużych ilości strączków i otrębów, mocnej herbaty oraz napojów typu cola, które zawierają substancje ograniczające wchłanianie żelaza.

Aby zapobiec wystąpieniu anemii u dzieci, można wdrożyć profilaktyczną suplementację żelaza. Wówczas stosuje się dawkę około 2 mg na kg masy ciała na dobę.

Profilaktyczne podawania żelaza zaleca się u dzieci, które:

• urodziły się przedwcześnie,
• pochodzą z ciąż mnogich,
• były narażone na utratę krwi po porodzie,
• były urodzone przez matkę z anemią,
• miały niską masę urodzeniową.

Bibliografia:

1. Ochocka M., Matysiak M., Niedokrwistości wieku dziecięcego, PZWL, wydanie I, (2000) 52-112.
2. Citko, Anna. "Kiedy lekarz może zalecić stosowanie żelaza u dzieci." Gabinet Prywatny 285.5 (2022): 23-33.
3. Matysiak, Michał. "Niedokrwistości–nadal aktualny problem w opiece nad matką i dzieckiem." Family Medicine & Primary Care Review 2 (2014): 185-188.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka