Czarnuszka siewna i jej prozdrowotne właściwości

Czarnuszka siewna, należąca do rodziny jaskrowatych, to roślina o wyjątkowych cechach. Charakteryzuje się białymi kwiatami i rozgałęzionymi pędami, a jej nasiona wyróżniają się czarnym kolorem. W naturalnym środowisku czarnuszka siewna rośnie głównie w ciepłych rejonach, obejmując obszary Europy, zachodniej Azji, północnej Afryki, a także Egiptu i Indii.

Historia tej rośliny sięga czasów starożytnych, gdzie już wówczas znalazła zastosowanie w medycynie. Dowodem na jej znaczenie jest odkrycie oleju z czarnuszki w grobowcu Tutanchamona. W starożytnej Grecji lekarze wykorzystywali czarnuszkę do łagodzenia bólów głowy, zębów oraz innych dolegliwości. W dorobku medycyny i farmacji można odnaleźć wzmianki o jej właściwościach, m.in. w pracach takich mistrzów jak Hipokrates, Galen czy Avicenna.

Nasiona czarnuszki są niezwykłym źródłem różnorodnych substancji biologicznie aktywnych. W ich składzie znajdują się alkaloidy diterpenowe i indazolowe. Ponadto roślina stanowi cenne źródło flawonoidów, saponozydów triterpenowych, steroidów oraz kwasów tłuszczowych, w tym oleinowego i linolowego. Nie można także pominąć olejku eterycznego. Warto podkreślić, że nasiona czarnuszki zawierają również istotne minerały, takie jak potas, wapń, miedź oraz cynk. Szczególnie godny uwagi jest olej pozyskiwany z tych cennych nasion, będący doskonałym źródłem kwasów tłuszczowych, takich jak kwas linolenowy, eikozadienowy i arachidonowy. 

Olej z nasion czarnuszki cieszy się uznaniem ze względu na liczne korzystne właściwości zdrowotne, które zostały potwierdzone w wielu badaniach. Znane jest jego działania przeciwzapalne, przeciwbólowe i antyoksydacyjne. 

Ponadto olej z nasion czarnuszki ma wiele innych cennych właściwości, w tym:
   • pomaga w regulacji poziomu cukru we krwi, zwiększając wrażliwość na insulinę,
   • działa hipotensyjnie,
   • reguluje poziom lipidów we krwi,
   • działa diuretycznie,
   • zapewnia ochronę dla układu oddechowego,
   • działa rozkurczająco, 
   • wspiera laktację oraz pomaga w regulacji cyklu miesięcznego.

Warto również podkreślić, że czarnuszka siewna wykazuje działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii gram-dodatnich, takich jak Staphylococcus aureus. Niestety, ponieważ dokładny mechanizm przeciwdrobnoustrojowy nie jest w pełni poznany, przypuszcza się, że za to działanie odpowiedzialny jest tymochinon. Inne istotne właściwości czarnuszki to działanie przeciwalergiczne. W jednym z badań klinicznych porównywano skuteczność nasion Nigella sativa z cetyryzyną w kontekście leczenia sezonowego alergicznego nieżytu nosa. Chociaż oba preparaty okazały się równie skuteczne, osoby stosujące cetyryzynę częściej zgłaszały działania niepożądane, takie jak senność.

Olej z czarnuszki cieszy się rosnącym uznaniem także w obszarach związanych z dermatologią i kosmetologią. Wykazuje pozytywny wpływ w leczeniu schorzeń alergicznych skóry, neurodermatoz oraz infekcji grzybiczych. Ponadto jest wykorzystywany jako składnik preparatów fotoprotekcyjnych, szczególnie odpowiednich dla skóry wrażliwej i skłonnej do podrażnień. Dzięki swoim właściwościom nawilżającym i łagodzącym olej ten przyczynia się do utrzymania zdrowego i atrakcyjnego wyglądu skóry.

Zalecana dawka czarnuszki wynosi 2-5 gramów mielonych nasion, podawanych dwa razy dziennie. Można również przygotować odwary, napary lub wykorzystać olej tłoczony na zimno. Jeśli chodzi o olej, dzienna dawka wynosi 500-1000 mg, stosowana 2-3 razy dziennie.

Warto wiedzieć, że istnieją informacje wskazujące na możliwość wywoływania skurczów macicy przez czarnuszkę, więc jej stosowanie w ciąży może być ryzykowne.

W aptekach czy sklepach zielarskich dostępne są świeże nasiona czarnuszki oraz olej tłoczony na zimno. Zastosowanie tej metody tłoczenia zapewnia utrzymanie wielu cennych składników aktywnych. Dla osób, które nie przepadają za specyficznym smakiem i aromatem czarnuszki, doskonałą alternatywą mogą być kapsułki z olejem.

Czarnuszka to roślina o wszechstronnych właściwościach zdrowotnych. Jej nasiona i olej stanowią bogate źródło cennych substancji, takich jak kwasy tłuszczowe, witaminy i przeciwutleniacze. Jej historia sięga starożytności, a dzisiaj nadal fascynuje badaczy swoim potencjałem zdrowotnym. Włączenie czarnuszki do codziennej diety może przynieść liczne korzyści dla zdrowia.

Bibliografia:
Orczyk, J., Ołownia, A., Tokarzewska, A., & Piecewicz-Szczęsna, H. (2023). Nigella Sativa-an ordinary herb or a miraculous medicine?. Journal of Education, Health and Sport, 13(5), 11-17.
Wawer, I., & Trziszka, T. (Eds.). (2013). Ziołolecznictwo, biokosmetyki i żywność funkcjonalna. W: Materiały naukowe I Międzynarodowej Konferencji „Ziołolecznictwo, biokosmetyki i żywność funkcjonalna” (s. 57). Konferencja odbyła się 18-19 kwietnia 2013 w Krośnie.
Kaźmierczak, A., Wcisło-Dziadecka, D., & Zmarzły, N. (2018). Zdrowie z natury–czarnuszka siewna w produktach kosmetycznych i leczniczych. Post N Med. A, 1, 61-64.
Ciesielska-Figlon, K., Daca, A., & Lisowska, K. A. (2019). Olej z nasion czarnuszki siewnej (Nigella sativa) jako produkt immunomodulujący. Postępy Fitoterapii, 1.
Jurczak, R., & Reguła, J. (2018). Właściwości prozdrowotne czarnuszki siewnej i jej znaczenie w leczeniu dny moczanowej. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 9, No. 3, pp. 95-102).
Kulig, M., & Janeczko, Z. (2015). Nigella sativa L.-roślinny surowiec o właściwościach plejotropowych. Postępy Fitoterapii, (4).

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.