Endometrioza — przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Endometrioza cechuje się występowaniem tkanki podobnej do endometrium poza jamą macicy, najczęściej na jajnikach. Tkanka ta wykazuje taką samą aktywność jak endometrium — reaguje na zmiany hormonalne w cyklu miesiączkowym, co skutkuje przewlekłą reakcją zapalną. Towarzyszy jej m.in. tworzenie się zrostów, włóknienie, bliznowacenie, naciekanie nerwów i zaburzenie anatomii. Prowadzi to do bólu i niepłodności. Na endometriozę cierpi 10% dziewcząt i kobiet w wieku rozrodczym. Choroba może wpływać na pogorszenie jakości życia, uniemożliwiać codzienną aktywność i zaburzać relacje społeczne.

Przyczyny endometriozy nie są do końca poznane. Naukowcy sądzą, że na jej rozwój ma wpływ wiele czynników — genetycznych, środowiskowych i epidemiologicznych. Uważa się, że podstawowym mechanizmem powstawania ognisk choroby jest wsteczne miesiączkowanie, czyli przepływanie krwi miesiączkowej przez jajowody do jamy otrzewnowej i zagnieżdżanie się złuszczonych komórek endometrium. Ponieważ jednak wsteczny wypływ krwi w trakcie miesiączki występuje też u zdrowych kobiet, w powstawaniu ognisk endometriozy muszą brać udział także inne mechanizmy.

Za czynniki ryzyka rozwoju choroby uważa się m.in. obciążenie rodzinne, wczesny wiek wystąpienia pierwszej miesiączki (poniżej 11. roku życia), krótkie cykle miesiączkowe (poniżej 27 dni), zaburzenie odpływu krwi miesiączkowej z macicy na zewnątrz oraz bezdzietność.

Do głównych objawów endometriozy należą:
   • bolesne miesiączkowanie;
   • obfite krwawienie w trakcie lub pomiędzy miesiączkami;
   • ból brzucha i miednicy niezwiązany z cyklem miesiączkowym;
   • ból podczas stosunku seksualnego (dyspareunia);
   • zaparcia, biegunka, skurcze, wzdęcia, nudności;
   • ból przy defekacji (dyschezja);
   • niepłodność;
   • guz jajnika;
   • objawy bólowe ze strony pęcherza moczowego oraz bolesne i/lub utrudnione oddawanie moczu (dysuria).

Endometrioza może również przebiegać bezobjawowo.

Diagnostyka endometriozy rozpoczyna się od wywiadu medycznego i palpacyjnego badania ginekologicznego. W rozpoznaniu choroby pomagają także:
   • badanie ultrasonograficzne (USG);
   • rezonans magnetyczny (MRI); 
   • obraz w trakcie zabiegu chirurgicznego (laparoskopii), potwierdzony badaniem histologicznym pobranych lub usuniętych tkanek. 

Ta ostatnia metoda uznawana jest obecnie za złoty standard w diagnostyce endometriozy. W uzasadnionych przypadkach wykonywana jest też cystoskopia i/lub kolonoskopia. Lekarz może również zlecić oznaczenie markera nowotworowego CA-125. 

Endometriozę leczy się objawowo — przy użyciu leków, chirurgii lub obiema metodami. Przebieg terapii zależy od wielu czynników, m.in. od planów macierzyńskich kobiety. Pacjentkom, które pragną zajść w ciążę, nie zaleca się stosowania farmakoterapii. Warto dodać, że choroba może nawracać.

W farmakoterapii endometriozy stosowane są preparaty, takie jak:
   • doustne tabletki antykoncepcyjne;
   • analogi gonadoliberyny;
   • danazol;
   • progestageny;
   • inhibitory aromatazy. 

Wszystkie wymienione preparaty cechują się zbliżoną skutecznością w zmniejszaniu bólu związanego z endometriozą i podobnym czasem utrzymywania się poprawy po zakończeniu terapii. W leczeniu bólu często wykorzystywane są również niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

Leczenie operacyjne endometriozy może być zastosowane jako tzw. metoda pierwszego rzutu albo w przypadku braku poprawy po farmakoterapii. Operacja ma charakter zachowawczy lub — w ciężkich przypadkach i u kobiet nieplanujących ciąży — radykalny. Zachowawcze leczenie chirurgiczne polega na usunięciu ognisk choroby, a radykalne — na usunięciu macicy wraz z jajnikami. W chirurgii zachowawczej metodą z wyboru jest laparoskopia.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/88290,endometrioza (dostęp 31.08.2023)
https://www.mp.pl/ginekologia/wytyczne/inne/222136,postepowanie-w-przypadku-endometriozy (dostęp 31.08.2023)
https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/049/original/19-28.pdf?1472546842 (dostęp 31.08.2023)
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/endometriosis (dostęp 31.08.2023)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK567777/  (dostęp 31.08.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka