Zespół policystycznych jajników (PCOS) — co warto o nim wiedzieć

Zespół policystycznych jajników jest jednym z najczęstszych zaburzeń hormonalnych, występujących u kobiet w wieku rozrodczym. Cechuje się zaburzeniami miesiączkowania, objawami hiperandrogenizmu (nadmiernym owłosieniem na twarzy lub ciele, łysieniem typu męskiego, trądzikiem) oraz policystycznymi jajnikami. Nieregularne miesiączki, zazwyczaj połączone z brakiem owulacji, mogą utrudniać chorym zajście w ciążę.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) PCOS występuje u około 8-13% kobiet w wieku rozrodczym. Zaburzenie zazwyczaj rozpoczyna się w okresie dojrzewania. Zespół policystycznych jajników jest związany z wieloma chorobami, które wpływają na samopoczucie fizyczne i psychiczne. Często towarzyszy mu m.in. insulinooporność, która może pogarszać jego przebieg.

Do objawów PCOS zaliczamy:
   • częste lub rzadkie miesiączki (częściej niż co 21 dni lub rzadziej niż co 35 dni), brak miesiączki w wieku przedmenopauzalnym;
   • przetłuszczanie się skóry i włosów;
   • trądzik;
   • nadmierne owłosienie w miejscach typowych dla mężczyzn (hirsutyzm);
   • łysienie androgenowe (typu męskiego);
   • przyrost masy ciała, szczególnie w okolicy brzucha;
   • niepłodność.

Zespół policystycznych jajników może również prowadzić do problemów zdrowia psychicznego, najczęściej do zaburzeń lękowych i depresji.  

Osoby z PCOS są też bardziej narażone na rozwój chorób takich jak:
   • cukrzyca;
   • nowotwory błony śluzowej macicy;
   • wysokie stężenie cholesterolu;
   • nadciśnienie tętnicze;
   • choroby serca i naczyń (w tym zawał serca i udar mózgu).

PCOS jest wynikiem współdziałania wielu czynników. Należy do zespołów uwarunkowanych genetycznie. W badaniach bliźniaczych oszacowano, że odziedziczalność zaburzenia wynosi około 70%. Ponadto na rozwój i postęp PCOS mają wpływ czynniki metaboliczne, endokrynologiczne i środowiskowe. Spośród nich naukowcy wskazują na nadwagę, otyłość, insulinooporność, niezdrowy tryb życia i wczesne rozpoczęcie procesu dojrzewania. Niektóre hipotezy uwzględniają też narażenie na działanie androgenów w życiu płodowym.

Lekarze rozpoznają zespół policystycznych jajników w przypadku występowania co najmniej dwóch z następujących kryteriów: 
   • objawy hiperandrogenizmu;
   • rzadka owulacja lub jej brak;
   • policystyczne jajniki stwierdzone w badaniu ultrasonograficznym. 

Rozpoznanie PCOS wymaga też wykluczenia innych zaburzeń hormonalnych. W ramach badań diagnostycznych specjaliści zlecają zazwyczaj pomiar stężenia testosteronu, SHBG (białka wiążącego hormony płciowe), dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) i androstendionu, hormonu luteinizującgo (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH) oraz badanie stężenia glukozy (OGTT). 

Zespół policystycznych jajników jest zaburzeniem przewlekłym. Leczenie ma charakter objawowy. Jego zaprzestanie wiąże się zazwyczaj z nawrotem dolegliwości.

U kobiet z nadwagą lub otyłością postępowanie rozpoczyna się od zmiany diety i zwiększenia aktywności fizycznej (do 30-45 minut dziennie, przynajmniej 3 razy w tygodniu). W przypadku nieskuteczności takiego postępowania wdrażane jest leczenie farmakologiczne, zależne od potrzeb konkretnej pacjentki.

Jeśli dana kobieta nie planuje zajścia w ciążę, w celu regulacji cyklu miesiączkowego i łagodzenia objawów PCOS stosowane są dwuskładnikowe środki antykoncepcyjne. Niekiedy lekarze przepisują tzw. antyandrogeny (finasteryd, flutamid lub spironolakton). Te preparaty nie mają rejestracji w leczeniu PCOS. Stosuje się je w bardzo rzadkich przypadkach, w połączeniu z antykoncepcją.

Leczenie niepłodności spowodowanej PCOS ma na celu przywrócenie cykli owulacyjnych. W pierwszej kolejności obejmuje zmianę stylu życia i przyjmowanie leków (najczęściej cytrynianu klomifenu). Jeżeli ta terapia nie jest skuteczna, rozważa się indukcję owulacji przy użyciu gonadotropin, a następnie — zapłodnienie pozaustrojowe.

U wszystkich pacjentek pomocniczo stosowana jest również metformina pomagająca w utrzymaniu prawidłowej równowagi metabolicznej. 

Bibliografia: 
   1. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/260942,zespol-policystycznych-jajnikow-pcos (dostęp 24.08.2023)
   2. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.8.10. (dostęp 24.08.2023)
   3. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/polycystic-ovary-syndrome (dostęp 24.08.2023)
   4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459251/ (dostęp 24.08.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka