Katar – jak sobie z nim poradzić?

Nieżyt nosa to konsekwencja stanu zapalnego w błonie śluzowej nosa. Jest to dolegliwość dotykająca zarówno dorosłych, jak i najmłodszych. Aby go rozpoznać, objawy muszą trwać przynajmniej godzinę przez minimum 2 dni.

Katarowi towarzyszą następujące objawy:
   • uczucie zatkanego nosa,
   • wyciek wydzieliny,
   • przekrwienie śluzówki,
   • swędzenie nosa,
   • kichanie.

Oprócz zmagania się z podstawowymi objawami kataru, osoby chore skarżą się również na zaburzenia snu i trudności w skupieniu. Na szczęście katar związany z infekcją ma charakter samoustępujący i ustępuje po około 7 dniach.

Istnieje kilka rodzajów kataru:

• katar infekcyjny towarzyszy przeziębieniu, zapaleniu zatok i innym infekcjom górnych dróg oddechowych,
• katar alergiczny/sienny występuje u alergików podczas kontaktu z alergenem, charakteryzuje się wodnistą i lejącą się wydzieliną,
• katar smakowy powstaje po spożyciu gorących lub ostrych potraw, nie oznacza choroby,
• katar polekowy, który paradoksalnie powstaje w wyniku nadużywania kropli do nosa,
• katar zawodowy występujący u osób wystawionych na kontakt z toksycznymi substancjami, pyłami i innymi drażniącymi czynnikami podczas pracy,
• katar ciążowy pojawia się u kobiet w III trymestrze ciąży i jest związany ze zmianami hormonalnymi.

Najczęstszą przyczyną kataru jest infekcja wirusowa, która powoduje ogólne objawy przeziębienia. Czasem podczas takiego zakażenia może dojść do wtórnego nadkażenia, co zazwyczaj prowadzi do bakteryjnego zapalenia zatok przynosowych.

Inną częstą przyczyną kataru jest reakcja na alergen obecny w powietrzu. Wówczas jest to alergiczny nieżyt nosa, który można odróżnić od infekcyjnego obecnością świądu nosa i oczu, napadami kichania oraz łzawieniem oczu.

Zaburzenia hormonalne również mogą spowodować wystąpienie kataru. Najczęstszym przykładem tego typu nieżytu nosa jest katar ciężarnych, który jest najsilniejszy w III trymestrze. Ten typ kataru może się również pojawiać u osób z niedoczynnością tarczycy i akromegalią.

Zapobieganie katarowi jest kluczowym elementem utrzymania zdrowia układu oddechowego – zwłaszcza w okresie, gdy infekcje wirusowe są na porządku dziennym.

• Wzmocnienie odporności – chroniąc się przed katarem, należy zadbać o swój układ odpornościowy. Aby go wesprzeć, zaleca się suplementację witaminy D w odpowiedniej dawce w okresie od października do kwietnia. Dodatkowo warto rozważyć suplementację witaminy C, selenu, cynku, które wspierają działanie układu odpornościowego.
• Higiena osobista – częste mycie rąk i odkażanie przedmiotów codziennego użytku, takich jak smartfon, skutecznie zapobiega infekcjom. Należy również unikać dotykania twarzy brudnymi dłońmi, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się zarazków.
• Zdrowy styl życia – nie od dziś wiadomo, że podstawą zdrowia organizmu są regularna aktywność fizyczna oraz zdrowa dieta.
• Unikanie nadużywania kropli do nosa – tak jak zostało to wcześniej wspomniane, nadużywanie kropli do nosa zawierających w swoim składzie oksymetazolinę lub ksylometazolinę tworzy błędne koło. Powoduje to powstanie tzw. kataru polekowego.
• Utrzymanie czystości i wilgoci powietrza w pomieszczeniach – przesuszona śluzówka nosa sprzyja produkcji wydzieliny. Dlatego w sezonie grzewczym warto zaopatrzyć się w nawilżacz powietrza.

W aptekach dostępne są różne leki do stosowania podczas kataru. Są to zarówno krople do nosa, jak i tabletki oraz syropy. Leczenie kataru ma charakter objawowy.

• Krople do nosa z ksylometazoliną lub oksymetazoliną – obkurczają naczynia krwionośne w błonie śluzowej, co zmniejsza jej obrzęk i poprawia komfort oddychania. Dają szybką ulgę, jednak powinno się je stosować maksymalnie przez 7 dni, ponieważ po upływie tego czasu może się pojawić tzw. katar z odbicia. Warto sięgać po te, które zawierają dodatkowo pantenol, łagodzący podrażnioną śluzówkę.
• Woda morska – przy silnym katarze warto sięgnąć po hipertoniczną wodę morską, która udrażnia zatkany nos. Nie zaleca się jej stosowania przy całkowitej blokadzie nosa.
• Krople do nosa z glikokortykosteroidami np. mometazonem – są to krople, które nie są zalecane w przypadku kataru infekcyjnego, jednak polecane są przy katarze alergicznym oraz polekowym w zastosowaniu off-label.
• Krople do nosa z mannitolem – składnik tych kropli działa osmotycznie na cieknący katar, zmniejszając jego objętość i udrażniając nos.
• Tabletki i saszetki zawierające pseudoefedrynę – te leki zmniejszają obrzęk śluzówki nosa, co prowadzi do udrożnienia nosa oraz  zapewnia chwilową ulgę. Można je stosować od 3 do maksymalnie 5 dni. Pseudoefedryna występuje także jako składnik syropów na objawy przeziębienia, który można stosować od 7. roku życia.
• Irygacje zatok solą fizjologiczną – to skuteczny i łagodny sposób na oczyszczenie jamy nosowej i zatok z nadmiaru wydzieliny. Takie płukanie można przeprowadzać kilkakrotnie w ciągu dnia, należy jednak pamiętać, aby ostatnia irygacja była co najmniej 2 godziny przed snem.

Zanim rozpocznie się leczenie kataru lekami z apteki, warto wypróbować domowe sposoby. Często zapominanym sposobem na udrożnienie nosa są inhalacje olejkami eterycznymi zawierającymi m.in. olejek eukaliptusowy, rozmarynowy czy tymiankowy. W domowych warunkach na katar mogą również pomóc nebulizacje hipertonicznym roztworem soli.

Kobiety w ciąży stanowią szczególną grupę pacjentów i muszą zwracać uwagę na skład każdego leku. U nich polecane leki na katar to krople z mannitolem, hipertoniczna woda morska, nebulizacje oraz inhalacje z olejkiem eukaliptusowym i miętowym. Niezwykle ważne jest, aby przeziębiona kobieta w ciąży dużo wypoczywała, aby mogła szybko wrócić do pełni zdrowia.

U najmłodszych zmagających się z katarem również poleca się przede wszystkim łagodną wodę morską, hipertoniczne nebulizacje i inhalacje olejkami. Świetnie sprawdzą się u nich plastry aromatyczne przyklejone na piżamkę oraz maści rozgrzewające z olejkami eterycznymi.

W grupie dzieci, gdy naturalne metody zawodzą, można również podawać krople obkurczające naczynia w śluzówce nosa. Ksylometazolinę w stężeniu 0,5 mg/ml można podawać dzieciom od 2. roku życia, a oksymetazolinę w stężeniu 0,1  mg/ml od 3. miesiąca życia.

Bibliografia:
Fornal, R., Kurzawa, R., Błażowski, Ł., & Sak, I. (2015). Nieżyt nosa-najważniejsze fenotypy i endotypy oraz zasady leczenia. Alergia Astma Immunologia, 20(4).
Grad, A., Bartoszewicz, L., Kalicki, B., & Jung, A. (2008). Rozpoznanie i leczenie alergicznego nieżytu nosa. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 3(4), 154-158.
Tuszyński, P. K. (2023) Leki pierwszego wyboru. Wydawnictwo Farmaceutyczne.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka