Nużeniec – charakterystyka, objawy, profilaktyka i leczenie

Pasożytnicze roztocze z rodzaju Demodex, znane jako nużeńce, są rozpowszechnione na całym świecie i występują w różnych strefach klimatycznych, łącznie z obszarami polarnymi. Te mikroskopijne organizmy mają zdolność kolonizowania ludzkiej skóry. Wśród przedstawicieli tego rodzaju znajdują się Demodex folliculorum, które bytują w mieszkach włosowych, oraz Demodex brevis, które prowadzą pasożytniczy tryb życia w gruczołach łojowych. 

Na skórze żywiciela nużeniec przywiera do tłustej powierzchni i wnika do porów skórnych. Zazwyczaj nie pasożytuje na zdrowym człowieku. Idealne warunki dla jego bytowania występują, gdy żywiciel ma osłabiony układ immunologiczny lub boryka się z innymi chorobami. Nużeńce przenoszą się poprzez bezpośredni kontakt ze skórą zarażonej osoby oraz mogą być przenoszone za pośrednictwem pościeli, ręczników, kosmetyków i kurzu. W nocy wyłaniają się z komórek łojowych i przemieszczają po powierzchni skóry, szukając partnera. Głównie zasiedlają obszary skóry obfitujące w gruczoły łojowe. 

Miejscami szczególnie narażonymi na inwazje nużeńca są:
• głowa,
• czoło,
• powieki,
• okolice nosa,
• okolice kości jarzmowej,
• broda,
• szyja/kark
• klatka piersiowa.

Wczesne objawy nużycy są praktycznie nieodczuwalne, łagodne lub mogą zostać błędnie zdiagnozowane jako reakcja alergiczna. Warto podkreślić, że świąd, który jest spowodowany przez nużeńce, jest mało uciążliwy, ponieważ pasożyt ten nie drąży kanałów w skórze ani nie wysysa krwi — w przeciwieństwie do innych pasożytów.

Do najczęstszych objawów, które pacjenci zgłaszają, należą:
   • podrażnienie oczu,
   • świąd i pieczenie powiek,
   • zaczerwienienie oczu,
   • uczucie piasku pod powieką.

Warto zaznaczyć również, że infekcja nużeńcem może prowadzić do zapalenia mieszka włosowego lub gruczołu łojowego. To uniemożliwia wydzielanie łoju, co może skutkować stanem zapalnym, gorączką, bólem oraz, w ostateczności, doprowadzić do powstania ropnia. Dodatkowo obecność nużeńca czasami może powodować powstawanie wągrów i zaskórników. Warto również dodać, że pasożyt ten może objawiać się w formie trądziku różowatego.

Profilaktyka nużycy stanowi kluczowy element dbania o zdrowie skóry i zapobiegania rozprzestrzenianiu się choroby. Zakażenie nużycą może wystąpić poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub przez wspólne użytkowanie przedmiotów osobistych, takich jak ręczniki czy grzebienie.

 W celu minimalizacji ryzyka zakażenia należy przestrzeganie prostych, ale skutecznych środków zapobiegawczych. Oto kilka z nich:
 1. Zachowanie podstawowych zasad higieny: regularne mycie rąk, wymiana pościeli i ręczników.
 2. Codzienne mycie twarzy.
 3. Unikanie dzielenia się osobistymi przedmiotami: szczotki do włosów, ręczniki, przyrządy do depilacji,  kosmetyki.
 4. Dbałość o sterylność przedmiotów, zwłaszcza dla osób z obniżoną odpornością lub przechodzących zakażenie nużycą.
 5. Unikanie miejsc z potencjalnie większym ryzykiem kontaktu z bakteriami lub roztoczami, takich jak solaria    i gabinety kosmetologiczne.
 6. Regularne przeprowadzanie zabiegów złuszczających skórę twarzy.

W przypadku infekcji nużeńcem ważne jest szybkie rozpoczęcie terapii, która ma na celu uniknięcie dalszego rozprzestrzeniania się pasożyta na pozostałe partie ciała. Terapia koncentruje się na aktywnym leczeniu, mającym na celu zwalczenie problemów skórnych. Wspomagana jest regularną i dokładną higieną powiek. W terapii nużycy wykorzystuje się różne substancje lecznicze, takie jak olejek z drzewa herbacianego, który występuje w gotowych preparatach lub lekach recepturowych. Leczenie trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, z przerwami między cyklami. Ważne jest, aby pacjenci nie próbowali samodzielnie przygotowywać roztworów, ponieważ czysty olej z drzewa herbacianego może być toksyczny dla oczu. Innymi składnikami stosowanymi w terapii nużycy są okulistyczne płyny, żele i chusteczki do powiek. W terapii nużycy zastosowanie znalazł również metronidazol w postaci maści ocznej, który wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Permetryna natomiast to substancja o właściwościach przeciwpasożytniczych, niestety obecnie brakuje zarejestrowanych leków okulistycznych zawierających ten składnik. Podobnie iwermektyna może być stosowana jako maść lub rozważane jest stosowanie doustnych preparatów, jednak nie ma jeszcze dostępnych zarejestrowanych leków okulistycznych z tym składnikiem aktywnym. W przypadku infekcji bakteryjnych, towarzyszących nużycy, miejscowo mogą być stosowane antybiotyki i/lub glikokortykosteroidy, aby zwalczyć infekcję i złagodzić stany zapalne. Dodatkowo krople nawilżające do oczu bez konserwantów są używane w celu nawilżenia oczu i złagodzenia podrażnień związanych z zakażeniem nużeńcem. W terapii wspomagającej zaleca się także stosowanie suplementów wzmacniających odporność organizmu oraz dbałość o higienę osobistą.

Bibliografia:
Wasyluk, J., Krajewska, M., & Czarzasta, K. (2018). Demodekoza oczna – współczesny problem kliniczny. OphthaTherapy. Terapie w okulistyce, Supl. 5(1), 21-25.
Skonieczna, D., Sławianowska, P., Wesołowski, R., & Szewczyk-Golec, K. (2018). Roztocze z rodzaju Demodex - charakterystyka, chorobotwórczość, diagnostyka. Diagnostyka Laboratoryjna, 54(1), 37-44.
Czerwonka, W. (2015). Nużeniec – kłopotliwy pasożyt. Kosmetologia Estetyczna, 4(4), 325-327.
https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobypowiekiukladulzowego/319778,nuzeniec-ludzki-i-nuzyca-przyczyny-objawy-i-leczenie [dostęp: 26.07.2023]

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.