Świerzb – wszystko, co musisz wiedzieć o tej dokuczliwej chorobie

Świerzb to choroba skórna spowodowana przez świerzbowca ludzkiego, który jest rodzajem roztocza. Te mikroskopijne pasożyty mają osiem odnóży i poruszają się po skórze z szybkością do 2,5 cm na minutę, chociaż nie potrafią skakać ani latać. Osiągają wielkość około 0,4 mm. Samica tego pasożyta tworzy w naskórku tunel, w którym składa codziennie kilka jaj. Zaledwie około 10% z nich w ciągu trzech tygodni rozwija się w dorosłe formy. Świerzbowce żywią się komórkami naskórka. Poza skórą przeżywają zaledwie 3 dni, co daje okazję do podjęcia działań mających na celu eliminację tego pasożyta.

Świerzb to choroba o dużej zakaźności. Przenoszenie świerzbowca następuje głównie przez bezpośredni kontakt ze skórą osoby zakażonej. Do zakażenia może też dojść przez kontakt z przedmiotami osobistymi lub odzieżą. Najbardziej narażone na zarażenie są osoby o obniżonej odporności, mieszkańcy domów opieki, pacjenci w zakładach psychiatrycznych oraz osoby bezdomne. Dodatkowo często to dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym stanowią źródło rozprzestrzeniania się tej choroby.

Charakterystycznym objawem świerzbu jest świąd, który nasila się w nocy po rozgrzaniu ciała. Inne objawy to zmiany skórne, takie jak nory świerzbowcowe (ścieżki, gdzie przebywają świerzbowce), grudki, pęcherzyki, a przy dłużej trwającej infekcji – guzki. Najczęstsze miejsca występowania zmian skórnych to ręce, nadgarstki, brzuch, brodawki sutkowe u kobiet i okolice genitalne u mężczyzn. U niemowląt i małych dzieci zmiany często pojawiają się na stopach, dłoniach i twarzy. Co więcej, świąd prowadzi do drapania, co może powodować nadżerki i przeczosy.

Wśród powikłań świerzbu częste są infekcje bakteryjne, zwłaszcza wywołane przez gronkowce i paciorkowce. Świerzb może także prowadzić do wystąpienia czyraków, zapalenia naczyń limfatycznych oraz zapalenia tkanki podskórnej. W skrajnych przypadkach mogą wystąpić poważniejsze komplikacje, takie jak kłębuszkowe zapalenie nerek czy gorączka reumatyczna. Ważne jest również zwrócenie uwagi na aspekty psychologiczne infekcji, takie jak poczucie wstydu czy odrzucenia społecznego. Świerzb może wpłynąć na jakość snu pacjenta, prowadząc do jego skrócenia. 

Aby rozpoznać świerzb, specjalista przeprowadza badanie fizykalne i zbiera informacje na temat objawów pacjenta. Czasami lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak badanie mikroskopowe zeskrobin skóry, biopsję skóry, dermatoskopię czy test atramentowy (nory świerzbowców wybarwiają się pod jego wpływem). 

W Polsce jako lek pierwszego wyboru w zwalczaniu świerzbu stosuje się permetrynę w postaci 5% kremu, którego skuteczność przekracza 90%. Aby przygotować skórę do aplikacji kremu, należy ją dokładnie umyć, osuszyć i przyciąć paznokcie. Następnie równomiernie rozprowadza się krem na całym ciele, szczególnie zwracając uwagę na obszary takie jak pachy, pachwiny oraz pośladki. Krem pozostawia się na skórze przez co najmniej 8 godzin, po czym spłukuje się go pod prysznicem. Zazwyczaj jedna aplikacja jest wystarczająca, ale w bardziej zaawansowanych przypadkach zaleca się powtórzenie zabiegu po 7-14 dniach. Warto jednak pamiętać, że osoby uczulone na chryzantemy powinny unikać stosowania tego leku.

Kolejnym dostępnym lekiem jest krotamiton w postaci 10% maści lub płynu, jednak nie jest on rekomendowany w europejskich wytycznych leczenia świerzbu. U dorosłych zazwyczaj stosuje się go przez 3-5 dni.

Benzoesan benzylu w stężeniu 10% może przynieść około 50% poprawy w ciągu trzech tygodni. 

Siarka w postaci maści jest najstarszym znanym lekiem stosowanym w leczeniu świerzbu. U osób dorosłych powszechnie zaleca się stosowanie maści o stężeniu 20%. Maść aplikuje się raz dziennie przez trzy kolejne dni, przy czym każdą kolejną warstwę nakłada się na poprzednią, bez konieczności kąpieli pomiędzy aplikacjami. Wysoką skutecznością charakteryzuje się także maść Wilkinsona zawierająca siarkę i dziegieć. Wśród leków doustnych należy wspomnieć o iwermektynie, która działa paraliżująco na roztocza. W celu uzyskania większej skuteczności zaleca się jej łączenie z lekami zewnętrznymi, takimi jak permetryna.

Podczas leczenia świerzbu ważne jest:
   • izolowanie pacjentów z potwierdzonym świerzbowcem aż do zakończenia leczenia;
   • włączenie do leczenia wszystkich osób z najbliższego otoczenia pacjenta oraz tych, które miały z nim kontakt, nawet bez widocznych objawów;
   • pranie w temperaturze minimum 60°C ubrań, bielizny, pościeli i ręczników używanych przez ostatni tydzień;
   • jeśli przedmioty nie mogą być wyprane, warto umieścić je w szczelnych workach i odłożyć na kilka dni;
   • dokładne mycie i odkurzanie mebli o gładkich powierzchniach oraz podłóg;
   • owijanie mebli tapicerowanych folią.

Bibliografia:
Brochocka, A., Szczukowska, H., & Kasprzak, J. (2014). Retrospektywna ocena zachorowań na świerzb (scabies) – obecnie nie rejestrowanej, a w przeszłości najczęściej notowanej parazytozy na terenie Polski. Problemy Higieny i Epidemiologii, 95(1), 62-66.
Niedźwiedź, M., & Narbutt, J. (2022). Świerzb-postępowanie i leczenie u dzieci. Forum Pediatrii Praktycznej, 44(2).
Petryniak, M. (2016). Świerzb – diagnostyka i leczenie. Kosmetologia Estetyczna, V, 648–650.
Traczewski, P., & współautorzy. (2016). Świerzb – najnowsze zasady diagnostyki, leczenia i profilaktyki. Dermatologia po Dyplomie, 3, 42-50.
Kowalska, M., Kowalik, A., & Góźdź, S. (2014). Problemy zdrowotne krajów rozwijających się - zakażenie świerzbem jako zaniedbana choroba tropikalna. Dermatology Review/Przeglad Dermatologiczny, 101(6).
https://olsztyn.oia.org.pl/wp-content/uploads/2022/05/Aktualnie-dosteepne-terapie-leczenia-sswierzbu-w-Polsce_IN-1.pdf [dostęp: 18.10.2023]
 

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.