Czyrak — przyczyny, objawy i skuteczne leczenie infekcji skóry

Czyrak (dawniej: furunkuł) to wypełniony ropą guzek na skórze. Rozwija się, gdy mieszek włosowy i otaczająca go tkanka ulegają zakażeniu bakteryjnemu. Czyrak może występować pojedynczo lub w postaci zlanych skupisk. Taka zmiana nazywana jest czyrakiem gromadnym lub karbunkułem. Schorzenie, w przebiegu którego obserwuje się liczne, nawracające czyraki, określane jest jako czyraczność (furunculosis). 

Czyraki mogą powstawać w obrębie wszystkich owłosionych części ciała. Najczęściej pojawiają się na twarzy i karku. Rozwijają się także pod pachami, na pośladkach, udach, w okolicach krocza i w rejonach narażonych na ucisk (np. w miejscu noszenia paska czy biustonosza). 

Trzeba podkreślić, że czyrak zlokalizowany nad górną wargą, w okolicy oczodołu lub skroni, jest potencjalnie niebezpieczny. Z tych rejonów zakażenie może szerzyć się na opony mózgowo-rdzeniowe lub zatoki i wywołać powikłania zagrażające życiu.

Czyraki powstają w wyniku zakażenia przez bakterie, najczęściej przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Tego typu zmiany, a zwłaszcza ich formy nawracające, pojawiają się przede wszystkim u osób z osłabionym układem odpornościowym, np. w wyniku HIV/AIDS, długotrwałego stosowania glikokortykosteroidów czy leków immunosupresyjnych. 

Do rozwoju czyraków predysponują również choroby takie jak:
   • cukrzyca;
   • przewlekłe infekcje;
   • nowotwory;
   • choroby nerek;
   • atopowe zapalenie skóry;
   • zapalenie spojówek; 
   • astma alergiczna;
   • ogólne wyniszczenie organizmu.

Początkowo czyrak objawia się jako naciek zapalny w rejonie mieszka włosowego. Potem wykwit przybiera postać bolesnego, sinoczerwonego guzka. Po kilku dniach na jego szczycie pojawia się krosta przebita włosem. Pod krostą tworzy się martwica i postępujący rozpad tkanek. Tkanka martwicza może oddzielić się samoistnie w postaci tzw. czopa martwiczego. Po wygojeniu zmian, które następuje zazwyczaj po kilkunastu dniach, w miejscu czyraka zwykle pozostaje niewielka blizna. 

W przypadku czyraka gromadnego ból jest wyjątkowo nasilony. Mogą pojawić się również gorączka, uczucie osłabienia i zmęczenia. 

Lekarze zazwyczaj rozpoznają czyraki na podstawie wyglądu i opisu dolegliwości przez pacjenta. W niektórych sytuacjach, głównie w przypadku licznych i nawracających zmian, wskazane jest przeprowadzenie dalszych badań. Specjalista może zlecić np. badanie wymazu pobranego ze zmian skórnych (celem określenia wrażliwości bakterii sprawczych na działanie poszczególnych antybiotyków) czy wymazu z nosa (badanie na potwierdzenie nosicielstwa S. aureus). Czasem wykonywane są również badania diagnostyczne w kierunku cukrzycy lub zaburzeń układu odpornościowego.

Czyraków nie należy samodzielnie wyciskać i nakłuwać, gdyż może to skutkować rozprzestrzenianiem się zakażenia w organizmie. Ze zmianą o typie czyraka trzeba zgłosić się do lekarza. Jeśli czyrak występuje na twarzy lub gdy pojawi się gorączka, powiększenie węzłów chłonnych czy inne objawy ogólne, konsultacja ze specjalistą powinna być pilna. 

Leczenie czyraka polega najczęściej na stosowaniu doustnych antybiotyków (głównie penicylin i cefalosporyn). Niekiedy antybiotykoterapia jest połączona z leczeniem miejscowym przy użyciu okładów z ichtiolu lub maści ichtiolowej. Czasami lekarz może zdecydować o nacięciu zmiany. Zabieg jest przeprowadzany pod osłoną antybiotykową. Specjaliści odradzają stosowanie domowych sposobów na czyraki, np. okładów z ziemniaka, bo opóźnia to wprowadzenie właściwej terapii.

W celu zmniejszenia ryzyka rozwoju czyraków lekarze zalecają dbanie o higienę osobistą oraz kontrolowanie masy ciała i stężenia glukozy we krwi.

Bibliografia:
   1. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/168870,czyrak (dostęp 28.08.2023)
   2. https://podyplomie.pl/dermatologia/30046,wybrane-zakazenia-gronkowcowe-i-paciorkowcowe-w-gabinecie-lekarza-dermatologa (dostęp 28.08.2023)
   3. https://podyplomie.pl/medycyna/15175,zapalne-choroby-skory-powazny-problem-nie-tylko-dla-dermatologa (dostęp 28.08.2023)
   4. https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/1081137172 (dostęp 28.08.2023)
   5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513141/ (dostęp 28.08.2023)

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka