Ryzyko krwotoku. Należy zachować ostrożność podczas stosowania leku w przypadku chorób związanych ze zwiększonym ryzykiem krwawienia lub w przypadku jednoczesnego stosowania leków wpływających na hemostazę poprzez zahamowanie agregacji płytek krwi. Podczas leczenia krwawienie może wystąpić w każdym miejscu. Niewyjaśniony spadek stężenia hemoglobiny i (lub) hematokrytu lub ciśnienia tętniczego krwi powinien prowadzić do poszukiwania miejsca krwawienia. U dorosłych pacjentów w razie zagrażającego życiu lub nieopanowanego krwawienia, w sytuacjach, w których konieczne jest szybkie odwrócenie działania przeciwzakrzepowego dabigatranu, dostępny jest swoisty czynnik odwracający idarucyzumab. Nie określono skuteczności ani bezpieczeństwa stosowania idarucyzumabu u dzieci i młodzieży. Dabigatran można usunąć na drodze hemodializy. U dorosłych pacjentów inne możliwe opcje to świeża krew pełna lub osocze świeżo mrożone, koncentrat czynników krzepnięcia (aktywowanych lub nieaktywowanych), koncentraty rekombinowanego czynnika VIIa lub płytek krwi. Stosowanie leków hamujących agregację płytek krwi, takich jak klopidogrel i kwas acetylosalicylowy (ASA) lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), jak również występowanie zapalenia przełyku, żołądka lub refluksu żołądkowo-przełykowego zwiększa ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego. Czynniki mogące zwiększać ryzyko krwotoku: wiek ≥75 lat; czynniki zwiększające stężenia osoczowe dabigatranu (umiarkowane zaburzenia czynności nerek - CrCL 30-50 ml/min u dorosłych pacjentów; jednoczesne stosowanie silnego inhibitora P-gp, jednoczesne stosowanie słabo do umiarkowanie działającego inhibitora P-gp np. amiodaron, werapamil, chinidyna i tikagrelor; niska masa ciała <50 kg u dorosłych pacjentów); jednoczesne stosowanie: ASA i innych leków hamujących agregację płytek krwi np. klopidogrel, NLPZ, SSRI lub SNRI, innych leków, które mogą zaburzać hemostazę; wrodzone lub nabyte zaburzenia krzepliwości, małopłytkowość lub zaburzenia czynności płytek krwi, niedawna biopsja lub duży uraz, bakteryjne zapalenie wsierdzia, zapalenie błony śluzowej przełyku, zapalenie błony śluzowej żołądka lub refluks żołądkowo-przełykowy. Dane dotyczące dorosłych pacjentów o masie ciała <50 kg są ograniczone. Jednoczesne stosowanie eteksylanu dabigatranu z inhibitorami P-gp nie zostało przebadane u dzieci i młodzieży, ale może zwiększać ryzyko krwawienia. Środki ostrożności i postępowanie w przypadku ryzyka krwotoku. Uszkodzenia, schorzenia, zabiegi i (lub) leczenie farmakologiczne (takie jak NPLZ, leki przeciwpłytkowe, SSRI i SNRI), które istotnie zwiększają ryzyko dużego krwawienia, wymagają starannej oceny stosunku korzyści do ryzyka. Preparat należy tylko podawać wtedy, jeśli korzyść z leczenia przewyższa ryzyko krwawienia. Dostępne są ograniczone dane kliniczne dla dzieci i młodzieży z czynnikami ryzyka, w tym pacjentów z czynnym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu i ropniem śródczaszkowym; u tych pacjentów eteksylan dabigatranu można podawać tylko wtedy, jeśli oczekiwane korzyści przewyższają ryzyko krwawienia. Ścisłe monitorowanie kliniczne. Ścisła obserwacja w kierunku objawów krwawienia lub niedokrwistości jest zalecana przez cały okres leczenia, szczególnie w przypadku występujących jednocześnie czynników ryzyka. Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku podawania preparatu jednocześnie z werapamilem, amiodaronem, chinidyną lub klarytromycyną (inhibitorami P-gp) oraz szczególnie w przypadku wystąpienia krwawienia, zwłaszcza u pacjentów ze zmniejszoną czynnością nerek. Ścisłe monitorowanie w kierunku objawów krwawienia jest zalecane u pacjentów jednocześnie leczonych NLPZ. Przerwanie leczenia dabigatranem eteksylanem. U pacjentów, u których wystąpi ostra niewydolność nerek, przerwać leczenie eteksylanem dabigatranu. W przypadku wystąpienia silnego krwawienia leczenie musi zostać przerwane, źródło krwawienia musi zostać określone i można rozważyć zastosowanie swoistego czynnika odwracającego (idarucyzumab) u dorosłych pacjentów. Nie określono skuteczności ani bezpieczeństwa stosowania idarucyzumabu u dzieci i młodzieży. Dabigatran można usunąć na drodze hemodializy. Stosowanie inhibitorów pompy protonowej. Można rozważyć podanie inhibitora pompy protonowej (PPI) w celu uniknięcia krwawienia z przewodu pokarmowego. W przypadku dzieci i młodzieży należy stosować się do lokalnych zaleceń podanych na oznakowaniu opakowań PPI. Parametry krzepnięcia krwi w badaniach laboratoryjnych. Mimo że stosowanie leku nie wiąże się na ogół z koniecznością rutynowego monitorowania działania przeciwzakrzepowego, oznaczenie działania przeciwzakrzepowego dabigatranu może być pomocne w wykryciu nadmiernej ekspozycji na dabigatran w przypadku występowania dodatkowych czynników ryzyka. Czas trombinowego krzepnięcia w rozcieńczonym osoczu (dTT), ekarynowy czas krzepnięcia (ECT) i czas kaolinowo-kefalinowy (aPTT) mogą dostarczyć przydatnych informacji, jednak uzyskane wyniki należy interpretować z zachowaniem ostrożności ze względu na zmienność wyników między badaniami. U pacjentów stosujących lek badanie INR nie daje wiarygodnych wyników (zgłaszano przypadki uzyskania wyników fałszywie podwyższonych), dlatego nie należy wykonywać badania INR. Najniższe progowe wartości badań krzepnięcia u dorosłych pacjentów, które mogą wskazywać na zwiększone ryzyko krwawienia: prewencja pierwotna ŻChZZ po zabiegach ortopedycznych - dTT >67 ng/ml, aPTT >1,3-krotność górnego limitu normy; prewencja udarów mózgu w migotaniu przedsionków i ZŻG/ZP - dTT >200 ng/ml, ECT >3-krotność górnego limitu normy, aPTT >2-krotność górnego limitu normy. Stosowanie leków fibrynolitycznych w leczeniu ostrego udaru niedokrwiennego mózgu może być wzięte pod uwagę w przypadku gdy wyniki badań dTT, ECT lub aPTT nie przekraczają GGN zgodnie z lokalnym zakresem wartości referencyjnych. Zabiegi chirurgiczne i procedury inwazyjne. Pacjenci leczeni preparatem, poddawani zabiegom chirurgicznym lub procedurom inwazyjnym są w grupie zwiększonego ryzyka krwawienia. Zabiegi chirurgiczne mogą zatem wymagać doraźnego przerwania leczenia preparatem. Pacjenci mogą kontynuować stosowanie preparatu podczas kardiowersji. Brak dostępnych danych dla leczenia preparatem w dawce 110 mg 2 razy na dobę u pacjentów poddawanych ablacji cewnikowej w migotaniu przedsionków. Należy zachować ostrożność w przypadku doraźnego przerwania leczenia z powodu zabiegów inwazyjnych; konieczne jest wówczas monitorowanie przeciwzakrzepowe. U pacjentów z niewydolnością nerek klirens dabigatranu może być wydłużony. Należy to uwzględnić przed każdym zabiegiem chirurgicznym. W takich przypadkach test krzepliwości może być pomocny w celu określenia, czy hemostaza jest wciąż nieprawidłowa. Zabieg chirurgiczny w trybie nagłym lub zabiegi pilne. W przypadku zabiegu chirurgicznego w trybie nagłym lub zabiegu pilnego należy doraźnie przerwać stosowanie leku. W przypadku gdy konieczne jest szybkie odwrócenie działania przeciwzakrzepowego, dostępny jest swoisty czynnik odwracający działanie leku (Praxbind, idarucyzumab). Odwrócenie terapii dabigatranem naraża pacjenta na ryzyko powstania zakrzepu spowodowanego chorobą podstawową. Leczenie preparatem może być wznowione 24 h po podaniu idarucyzumabu, pod warunkiem że pacjent jest stabilny klinicznie i osiągnięto hemostazę. Zabiegi chirurgiczne/procedury inwazyjne w stanach podostrych. W przypadku zabiegu chirurgicznego lub procedury inwazyjnej w stanach podostrych należy doraźnie przerwać stosowanie preparatu. Zabieg chirurgiczny lub interwencję należy w miarę możliwości opóźnić co najmniej 12 h po podaniu ostatniej dawki. Jeśli zabiegu chirurgicznego nie można opóźnić, ryzyko krwawienia może być zwiększone. Należy rozważyć ryzyko krwawienia w stosunku do stopnia pilności zabiegu. Planowe zabiegi chirurgiczne. W przypadku planowego zabiegu chirurgicznego należy w miarę możliwości przerwać stosowanie preparatu co najmniej 24 h przed zabiegami inwazyjnym lub chirurgicznym. U pacjentów z podwyższonym ryzykiem krwawienia lub poddawanych dużym zabiegom chirurgicznym, w przypadku których może być wymagana pełna hemostaza, należy rozważyć przerwanie stosowania preparatu na 2-4 dni przed zabiegiem chirurgicznym. Zasady dotyczące przerywania leczenia przed zabiegiem inwazyjnym lub chirurgicznym u dorosłych pacjentów. CrCL ≥80 ml/min: stosowanie eteksylanu dabigartanu należy przerwać 2 dni przed planowym zabiegiem chirurgicznym u pacjentów z wysokim ryzykiem krwawienia lub przy dużym zabiegu chirurgicznym; 24 h przed planowym zabiegiem chirurgicznym u pacjentów ze standardowym ryzykiem krwawienia. CrCL ≥50 - <80 ml/min: stosowanie eteksylanu dabigartanu należy przerwać 2-3 dni przed planowym zabiegiem chirurgicznym u pacjentów z wysokim ryzykiem krwawienia lub przy dużym zabiegu chirurgicznym; 1-2 dni przed planowym zabiegiem chirurgicznym u pacjentów ze standardowym ryzykiem krwawienia. CrCL ≥30 - <50 ml/min: stosowanie eteksylanu dabigartanu należy przerwać 4 dni przed planowym zabiegiem chirurgicznym u pacjentów z wysokim ryzykiem krwawienia lub przy dużym zabiegu chirurgicznym; 2-3 dni (>48 h) przed planowym zabiegiem chirurgicznym u pacjentów ze standardowym ryzykiem krwawienia. Zasady przerywania leczenia przed zabiegami inwazyjnymi lub chirurgicznymi u dzieci i młodzieży. eGFR >80 ml/min/1,73 m2: stosowanie dabigartanu należy przerwać 24 h przed planowym zabiegiem; eGFR 50-80 ml/min/1,73 m2: stosowanie dabigartanu należy przerwać 2 dni przed planowym zabiegiem; eGFR <50 ml/min/1,73 m2: brak badań w tej grupie pacjentów. Znieczulenie rdzeniowe / znieczulenie zewnątrzoponowe / nakłucie lędźwiowe. Zabiegi takie jak znieczulenie rdzeniowe, znieczulenie zewnątrzoponowe, nakłucie lędźwiowe wymagają pełnej czynności hemostatycznej. Ryzyko krwiaków zewnątrzoponowych lub rdzeniowych może być zwiększone w przypadku urazowego lub wielokrotnego nakłucia oraz przez długotrwałe stosowanie cewnika zewnątrzoponowego. Po usunięciu cewnika należy odczekać co najmniej 2 h przed podaniem pierwszej dawki leku. Pacjenci tacy wymagają częstej obserwacji w kierunku neurologicznych objawów przedmiotowych i podmiotowych występowania krwiaków rdzeniowych lub zewnątrzoponowych. Faza pooperacyjna. Leczenie eteksylanem dabigatranu należy wznowić po inwazyjnym zabiegu lub interwencji chirurgicznej tak szybko, jak to możliwe, pod warunkiem, że pozwala na to sytuacja kliniczna i uzyskano odpowiednią hemostazę. Należy zachować ostrożność podczas leczenia pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia krwawienia lub pacjentów narażonych na nadmierną ekspozycję na lek, a zwłaszcza pacjentów z zaburzoną czynnością nerek. Pacjenci z grupy wysokiego ryzyka zgonu na skutek zabiegu chirurgicznego oraz z wewnętrznymi czynnikami ryzyka występowania zdarzeń zakrzepowo-zatorowych. Ze względu na ograniczone dane dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leku, należy zachować ostrożność u pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka zgonu na skutek zabiegu chirurgicznego oraz z wewnętrznymi czynnikami ryzyka występowania zdarzeń zakrzepowo-zatorowych. Zabieg chirurgiczny z powodu złamania szyjki kości udowej. Brak danych dotyczących stosowania leku u pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym z powodu złamania szyjki kości udowej - stosowanie leku nie jest zalecane. Zaburzenia czynności wątroby. Nie zaleca się stosowania eteksylanu dabigatranu u pacjentów ze zwiększoną aktywnością enzymów wątrobowych ponad 2-krotnie powyżej GGN. Interakcja z induktorami P-gp. Skojarzone stosowanie induktorów P-gp może zmniejszać stężenie dabigatranu w osoczu, dlatego też należy unikać ich podawania. Pacjenci z zespołem antyfosfolipidowym. Nie zaleca się stosowania doustnych leków przeciwzakrzepowych o działaniu bezpośrednim, takich jak eteksylan dabigatranu, u pacjentów w wywiadzie z zakrzepicą ze zdiagnozowanym zespołem antyfosfolipidowym. Zwłaszcza u pacjentów z trzema wynikami pozytywnymi (antykoagulant toczniowy, przeciwciała antykardiolipinowe oraz przeciwciała przeciwko β2 glikoproteinie-I) leczenie z zastosowaniem doustnych leków przeciwzakrzepowych o działaniu bezpośrednim może być związane z większą liczbą nawrotów incydentów zakrzepowych niż podczas terapii antagonistami witaminy K. Zawał mięśnia sercowego (MI). W badaniach klinicznych obserwowano zwiększone ryzyko względne zawału mięśnia sercowego dla dabigatranu (110 mg 2 razy/dobę, 150 mg 2 razy/dobę) w porównaniu do warfaryny. Niezależnie od stosowanego leczenia, najwyższe ryzyko bezwzględne zawału mięśnia sercowego obserwowano w następujących podgrupach, o porównywalnym ryzyku względnym: pacjenci z wcześniejszym zawałem mięśnia sercowego, pacjenci w wieku ≥65 lat z cukrzycą lub chorobą wieńcową, pacjenci z frakcją wyrzutową lewej komory serca <40% oraz pacjenci z umiarkowanymi zaburzeniami czynności nerek. Ponadto podwyższone ryzyko zawału mięśnia sercowego obserwowano u pacjentów przyjmujących jednocześnie ASA plus klopidogrel lub tylko klopidogrel. Pacjenci z czynną chorobą nowotworową (dzieci i młodzież z ŻChZZ). Dane dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa stosowania u dzieci i młodzieży z czynną chorobą nowotworową są ograniczone. Populacja pediatryczna. W przypadku niektórych bardzo specyficznych grup dzieci i młodzieży, np. pacjentów z chorobą jelita cienkiego, w przebiegu której wchłanianie może być zaburzone, należy rozważyć stosowanie leku przeciwzakrzepowego podawanego pozajelitowo.