Należy unikać jednoczesnego stosowania preparatu z innymi lekami z grupy NLPZ, w tym selektywnych inhibitorów cyklooksygenazy-2, ze względu na skumulowane ryzyko wywołania poważnych zdarzeń niepożądanych związanych z NLPZ. Lek może być stosowany jednocześnie z kwasem acetylosalicylowym w małej dawce. Działania niepożądane można zminimalizować poprzez stosowanie najmniejszej skutecznej dawki przez najkrótszy możliwy czas konieczny do opanowania objawów. Aby zapobiec nadmiernemu leczeniu, lekarz przepisujący lek powinien dokonywać oceny w klinicznie istotnych odstępach czasu, w oparciu o indywidualne ryzyko i w zależności od charakterystyki i nasilenia leczonej choroby podstawowej, pod kątem tego czy możliwe jest wystarczające opanowanie bólu za pomocą mniejszych dawek NLPZ w postaci preparatów jednoskładnikowych. Jeśli uważa się, że całkowita dawka dobowa naproksenu 1000 mg (500 mg 2 razy na dobę) jest niewłaściwa, należy zastosować inny sposób leczenia naproksenem o mniejszej mocy lub innymi NLPZ w postaci preparatów jednoskładnikowych, a ponadto należy ponownie ocenić potrzebę kontynuacji leczenia gastroprotekcyjnego. Czynniki ryzyka powikłań ze strony żołądka i jelit związanych ze stosowaniem leków z grupy NLPZ to: zaawansowany wiek, jednoczesne stosowanie leków przeciwzakrzepowych, kortykosteroidów, innych NLPZ, w tym małych dawek kwasu acetylosalicylowego, pogłębiająca się choroba sercowo-naczyniowa, zakażenie Helicobacter pylori oraz choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy i krwawienie z przewodu pokarmowego w wywiadzie. Naproksen może być stosowany jedynie po dokładnym rozważeniu stosunku korzyści do ryzyka związanych ze stosowaniem leku u pacjentów z następującymi schorzeniami: z indukowanymi porfiriami; z toczniem rumieniowatym układowym i mieszaną chorobą tkanki łącznej, ponieważ u tych pacjentów opisywano rzadkie przypadki wystąpienia aseptycznego zapalenia opon mózgowych. Podczas długotrwałego leczenia (szczególnie trwającego dłużej niż rok) pacjenci powinni być poddawani regularnej obserwacji. Pacjenci w podeszłym wieku. Naproksen: u osób w podeszłym wieku częściej występują działania niepożądane szczególnie krwawienia z przewodu pokarmowego i perforacja, które mogą mieć skutek śmiertelny. Ezomeprazol zmniejsza częstotliwość występowania owrzodzeń u osób w podeszłym wieku. Wpływ na układ pokarmowy. Naproksen: krwawienia z przewodu pokarmowego, owrzodzenie i perforacja, z powodu których może wystąpić zgon, z wystąpieniem lub bez wystąpienia objawów ostrzegawczych, lub wcześniejszych ciężkich zdarzeń dotyczących przewodu pokarmowego były zgłaszane w dowolnej chwili leczenia lekami z grupy NLPZ. Ryzyko wystąpienia krwawień z przewodu pokarmowego, owrzodzeń lub perforacji związanych ze stosowaniem leków z grupy NLPZ jest większe podczas stosowania większych dawek NLPZ, u pacjentów z owrzodzeniami w wywiadzie, szczególnie powikłanymi z krwawieniem lub perforacją oraz u pacjentów w podeszłym wieku. Pacjenci ci powinni rozpoczynać leczenie od najmniejszej dostępnej dawki. W tej grupie pacjentów, jak również u pacjentów wymagających jednoczesnego stosowania małych dawek kwasu acetylosalicylowego i innych leków mogących zwiększać ryzyko objawów dotyczących układu pokarmowego, należy rozważyć wprowadzenie terapii skojarzonej z lekami ochronnymi (np. mizoprostol lub inhibitory pompy protonowej). Ezomeprazol jest inhibitorem pompy protonowej. Pacjenci z toksycznym działaniem na układ pokarmowy w wywiadzie, szczególnie, jeśli są w podeszłym wieku, powinni zgłaszać wszystkie nietypowe objawy dotyczące jamy brzusznej (przede wszystkim krwawienie z przewodu pokarmowego), szczególnie w początkowym okresie leczenia. Należy zachować ostrożność u pacjentów otrzymujących NLPZ jednocześnie z lekami, które mogą zwiększać ryzyko owrzodzenia lub krwawienia, takimi jak doustne kortykosteroidy, leki przeciwzakrzepowe takie jak warfaryna, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub leki przeciwpłytkowe np. kwas acetylosalicylowy (informacja o stosowaniu preparatu i małych dawek kwasu acetylosalicylowego, patrz Interakcje). Podczas badań klinicznych dotyczących leku nie badano owrzodzeń powikłanych z krwawieniami, perforacją i niedrożnością. Jeśli u pacjentów stosujących lek wystąpi krwawienie z przewodu pokarmowego lub owrzodzenie, należy przerwać leczenie. Leki z grupy NLPZ należy podawać ostrożnie pacjentom, u których występowały choroby układu pokarmowego w wywiadzie (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna), ponieważ może nastąpić ich pogorszenie. Ezomeprazol: w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów (tj. znaczna, niezamierzona utrata masy ciała, nawracające wymioty, zaburzenia połykania, wymioty z krwią lub smoliste stolce) i podejrzenia lub rozpoznania wrzodu żołądka, należy wykluczyć nowotworowy charakter choroby, ponieważ leczenie ezomeprazolem w postaci soli magnezowej może złagodzić objawy i opóźnić jej rozpoznanie. Pomimo zawartości ezomeprazolu w tabletce złożonej, w dalszym ciągu może występować niestrawność. Leczenie lekami z grupy inhibitorów pompy protonowej może nieznacznie zwiększać ryzyko zakażeń przewodu pokarmowego wywołanych przez bakterie takie jak Salmonella i Campylobacter. Ezomeprazol, podobnie jak inne leki blokujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku, może zmniejszać wchłanianie witaminy B12 (cyjanokobalamina) z powodu hipo- i achlorhydrii. Należy to uwzględnić u pacjentów z ograniczoną możliwością magazynowania w organizmie lub z czynnikami ryzyka zmniejszenia wchłaniania witaminy B12 w trakcie długotrwałej terapii. Wpływ na układ krążenia i naczynia mózgowe. Naproksen: należy odpowiednio monitorować i opiekować się pacjentami z nadciśnieniem tętniczym i (lub) łagodną do umiarkowanej zastoinową niewydolnością serca w wywiadzie, ponieważ podczas leczenia lekami z grupy NLPZ zgłaszano zatrzymywanie płynów i obrzęki. Badania kliniczne i dane epidemiologiczne sugerują, że stosowanie leków z grupy inhibitorów COX-2 i niektórych NLPZ (szczególnie podczas stosowania dużych dawek i w leczeniu długotrwałym) może być związane z niewielkim zwiększeniem ryzyka zatorów tętnic (np. zawał serca lub udar). Pomimo, że dane sugerują istnienie niewielkiego ryzyka związanego ze stosowaniem naproksenu (1000 mg na dobę), ryzyko to nie może być wykluczone. U pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym, zastoinową niewydolnością serca, stwierdzoną chorobą niedokrwienną serca, chorobą tętnic obwodowych i (lub) chorobą naczyń mózgu leczenie naproksenem może być prowadzone tylko po dokładnym jego rozważeniu. Podobną rozwagę należy zachować przed rozpoczęciem długotrwałego leczenia pacjentów z czynnikami ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych (np. nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, cukrzyca, palenie tytoniu). Wpływ na nerki. Naproksen: długotrwałe stosowanie leków z grupy NLPZ powodowało wystąpienie martwicy brodawek nerkowych i innych uszkodzeń nerek. Działanie toksyczne na nerki obserwowano również u pacjentów, u których prostaglandyny nerkowe pełnią rolę wyrównującą w podtrzymaniu właściwego przepływu nerkowego. U tych pacjentów stosowanie leków z grupy NLPZ może powodować zależne od dawki zmniejszenie powstawania prostaglandyn i wtórnie ograniczenie przepływu krwi w nerkach, co może powodować dekompensację nerek. Pacjenci, u których występuje wysokie ryzyko takiej reakcji, to pacjenci z zaburzeniami czynności nerek, hipowolemią, niewydolnością serca, zaburzeniami czynności wątroby, niedoborem soli w organizmie, którzy przyjmują leki moczopędne, inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE) lub antagonistów receptora angiotensyny II oraz pacjenci w podeszłym wieku. Przerwanie stosowania leków z grupy NLPZ jest zwykle poprzedzone wyleczeniem wcześniejszych schorzeń. Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (TIN) obserwowano u pacjentów przyjmujących preparaty zawierające ezomeprazol i naproksen i może ono wystąpić w dowolnym momencie leczenia preparatem. Możliwa jest progresja ostrego cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek do niewydolności nerek. Jeśli podejrzewa się wystąpienie TIN, należy przerwać stosowanie leku i niezwłocznie rozpocząć odpowiednie leczenie. Stosowanie u pacjentów z zaburzoną czynnością nerek. Ponieważ naproksen i jego metabolity są wydalane w dużej części (95%) z moczem przez filtrację kłębuszkową, należy go stosować ostrożnie u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek i u tych pacjentów zaleca się monitorowanie stężenia kreatyniny w osoczu i (lub) klirensu kreatyniny. Lek jest przeciwwskazany u pacjentów z wyjściowym klirensem kreatyniny mniejszym niż 30 ml/minutę. Hemodializa nie zmniejsza stężenia naproksenu w osoczu z powodu jego silnego wiązania z białkami. U niektórych pacjentów, szczególnie u tych, którzy mają zmniejszony przepływ nerkowy spowodowany zmniejszeniem objętości pozakomórkowej, marskością wątroby, ograniczeniem sodu, zastoinową niewydolnością serca i istniejącą wcześniej chorobą nerek, należy ocenić czynność nerek przed rozpoczęciem i podczas leczenia preparatem. Może to również dotyczyć pacjentów w podeszłym wieku, u których można spodziewać się zaburzeń czynności nerek, a także pacjentów stosujących leki moczopędne. Inhibitory ACE lub antagoniści receptora angiotensyny II również należą do tej kategorii. Należy rozważyć zmniejszenie dawki dobowej naproksenu, aby uniknąć możliwej nadmiernej kumulacji metabolitów naproksenu u tych pacjentów. Wpływ na wątrobę. U pacjentów stosujących leki NLPZ może wystąpić podwyższenie wartości granicznych jednego lub kilku testów wątrobowych. Nieprawidłowości wątrobowe mogą być częściej skutkiem nadwrażliwości niż bezpośredniego działania toksycznego. Raportowano o rzadkich przypadkach ciężkich reakcji ze strony wątroby, w tym żółtaczce i piorunującym zapaleniu wątroby ze skutkiem śmiertelnym, martwicy wątroby i niewydolności wątroby, które mogą powodować zgon. Zespół wątrobowo-nerkowy. U pacjentów z ciężką marskością wątroby stosowanie NLPZ może wiązać się z ostrą niewydolnością nerek. U pacjentów tych często występuje również współistniejąca koagulopatia związana z niewystarczającą syntezą czynników krzepnięcia. Działanie przeciwpłytkowe związane z naproksenem może dodatkowo zwiększać ryzyko wystąpienia poważnych krwawień u tych pacjentów. Wpływ na układ krwiotwórczy. Naproksen: pacjenci, u których występują zaburzenia krzepnięcia lub stosujący leki wpływające na hemostazę powinni być ściśle obserwowani podczas leczenia preparatami zawierającymi naproksen. Pacjenci z dużym ryzykiem krwawień i otrzymujący pełne leczenie przeciwzakrzepowe (np. pochodne dikumarolu) mogą być narażeni na większe ryzyko krwawień, jeśli jednocześnie są im podawane leki zawierające naproksen. Naproksen zmniejsza agregację płytek krwi i wydłuża czas krwawienia. Należy pamiętać o tym działaniu podczas oceny czasów krwawienia. Jeśli u pacjenta otrzymującego lek wystąpi czynne i klinicznie istotne krwawienie z jakiegokolwiek miejsca, należy przerwać leczenie. Wpływ na oczy. Naproksen: z powodu działań niepożądanych dotyczących oka obserwowanych podczas badań na zwierzętach, którym podawano NLPZ, zaleca się przeprowadzenie badań okulistycznych, jeśli wystąpią jakiekolwiek zmiany lub zaburzenia widzenia. Wpływ na skórę. Naproksen: zastosowanie leków z grupy NLPZ było związane z ciężkimi reakcjami skórnymi, w tym złuszczającym zapaleniem skóry, zespołem Stevensa-Johnsona i toksycznym martwiczym oddzielaniem się naskórka oraz polekowej reakcji z eozynofilią i objawami ogólnymi (zespołu DRESS), które mogą zagrażać życiu lub prowadzić do zgonu. Wydaje się, że największe ryzyko wystąpienia tych reakcji u pacjentów było na początku leczenia, a w większości przypadków początek objawów występował w ciągu pierwszego miesiąca leczenia. Należy przerwać na stałe stosowanie leku po pierwszym wystąpieniu wysypki skórnej, uszkodzeń błon śluzowych lub jakichkolwiek innych objawów nadwrażliwości. Ezomeprazol: stosowanie inhibitorów pompy protonowej jest związane z bardzo rzadkimi przypadkami występowania postaci podostrej skórnego tocznia rumieniowatego (SCLE). W przypadku wystąpienia zmian chorobowych, zwłaszcza na obszarach skóry narażonych na działanie promieni słonecznych, oraz jeśli towarzyszą im bóle stawów, pacjent powinien niezwłocznie zwrócić się o pomoc medyczną, a lekarz powinien rozważyć zaprzestanie stosowania preparatu. Wystąpienie SCLE po wcześniejszym leczeniu inhibitorem pompy protonowej może zwiększać ryzyko SCLE przy stosowaniu innych inhibitorów pompy protonowej. Reakcje anafilaktyczne (anafilaktoidalne). Naproksen: u podatnych osób mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości. Reakcje anafilaktyczne (anafilaktoidalne) mogą wystąpić zarówno u pacjentów z reakcjami nadwrażliwości jak i bez reakcji nadwrażliwości w wywiadzie po ekspozycji na kwas acetylosalicylowy, inne leki z grupy NLPZ lub leki zawierające naproksen. Mogą również wystąpić u osób z obrzękiem naczynioruchowym, reakcjami bronchospastycznymi (np. astma), zapaleniem błony śluzowej nosa i polipami w nosie w wywiadzie. Wcześniej stwierdzona astma. Naproksen: stosowanie kwasu acetylosalicylowego u pacjentów z astmą aspirynową było związane z wystąpieniem ciężkiego skurczu oskrzeli, który może powodować zgon. Ponieważ zgłaszano reakcje krzyżowe pomiędzy kwasem acetylosalicylowym i innymi lekami z grupy NLPZ u pacjentów wrażliwych na kwas acetylosalicylowy, w tym skurcz oskrzeli, leku nie należy podawać pacjentom z tego typu wrażliwością na kwas acetylosalicylowy i należy stosować go ostrożnie u pacjentów ze stwierdzoną wcześniej astmą. Zapalenie. Naproksen: działanie przeciwgorączkowe i przeciwzapalne naproksenu może zmniejszać gorączkę i inne objawy zapalenia, a tym samym zmniejszać ich rolę jako czynników diagnostycznych. Jednoczesne stosowanie z innymi lekami. Jednoczesne stosowanie atazanawiru i inhibitorów pompy protonowej nie jest zalecane. Jeśli połączenie atazanawiru i inhibitorów pompy protonowej jest nieuniknione, zaleca się ścisłe monitorowanie kliniczne (np. obciążenie wirusami) w połączeniu ze zwiększeniem dawki atazanawiru do 400 mg i 100 mg rytonawiru; nie należy przekraczać 20 mg ezomeprazolu podczas stosowania atazanawiru, dlatego też nie należy stosować leku jednocześnie z atazanawirem. Ezomeprazol jest inhibitorem izoenzymu CYP2C19. Podczas rozpoczynania lub przerywania leczenia ezomeprazolem należy rozważyć możliwość wystąpienia interakcji z lekami metabolizowanymi za pomocą izoenzymu CYP2C19. Interakcja obserwowana jest pomiędzy klopidogrelem i ezomeprazolem; kliniczne znaczenie tej interakcji nie jest znane. Jako środek ostrożności należy jednak odradzić jednoczesne stosowanie ezomeprazolu i klopidogrelu. Hipomagnezemia. U pacjentów leczonych inhibitorami pompy protonowej (PPI), w tym ezomeprazolem, przez co najmniej 3 miesiące, a w większości przypadków przez rok, zgłaszano przypadki ciężkiej hipomagnezemii. Mogą wystąpić poważne objawy hipomagnezemii, takie jak zmęczenie, tężyczka, majaczenie, drgawki, zawroty głowy oraz arytmia komorowa, ale mogą pojawić się w postaci bezobjawowej i zostać przeoczone. U większości pacjentów z hipomagnezemią objawy zmniejszają się po zastosowaniu leków uzupełniających magnez i przerwaniu stosowania PPI. U pacjentów, u których konieczne jest długotrwałe leczenie lub którzy stosują PPI jednocześnie z digoksyną lub innymi lekami mogącymi powodować hipomagnezemię (np. leki moczopędne), lekarze powinni rozważyć kontrolę stężenia magnezu przed rozpoczęciem stosowania PPI i regularnie okresowo podczas leczenia. Złamania kości. Inhibitory pompy protonowej szczególnie, jeśli są stosowane w dużych dawkach i przez długi okres (> 1 roku), mogą w stopniu umiarkowanym zwiększać ryzyko złamań kości stawu biodrowego, nadgarstka i kręgosłupa, szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku lub u których występują inne rozpoznane czynniki ryzyka. Badania obserwacyjne sugerują, iż inhibitory pompy protonowej mogą zwiększać całkowite ryzyko złamań o 10-40%. Częściowo to zwiększenie ryzyka może być spowodowane innymi czynnikami. Pacjentom z ryzykiem rozwoju osteoporozy należy zapewnić opiekę zgodnie z aktualnymi zaleceniami klinicznymi oraz zalecić przyjmowanie witaminy D i wapnia w odpowiedniej ilości. Substancje pomocnicze. 1 tabl. o zmodyfikowanym uwalnianiu zawiera 22,8 mg laktozy. Preparat nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, brakiem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. Lek zawiera mniej niż 1 mmol (23 mg) sodu na tabletkę, to znaczy uznaje się go za „wolny od sodu”.