Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy, leczenie i zalecana dieta

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest zaliczana do nieswoistych chorób zapalnych jelit, podobnie jak zespół jelita wrzodziejącego. Choroba polega na pojawianiu się stanu zapalnego w różnych miejscach przewodu pokarmowego, najczęściej w końcowej części jelita cienkiego i początkowej jelita grubego. Charakteryzuje się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji (wyciszenia objawów), które trudno jest przewidzieć.

Na to schorzenie przewodu pokarmowego z roku na rok choruje coraz więcej osób. Szczyt zachorowań obserwuje się pomiędzy 16. a 25. rokiem życia. Co roku chorobę Crohna diagnozuje się u około 5-20 na 100 tysięcy osób.

Objawy choroby Crohna to między innymi:
   • silny ból brzucha (szczególnie w prawej, dolnej części),
   • częste biegunki,
   • obecność krwi w stolcu, rzadziej śluzu,
   • wzdęcia,
   • wymioty i nudności,
   • brak apetytu,
   • osłabienie organizmu, 
   • gorączka.

Choroba Crohna wiąże się z utrudnionym wchłanianiem substancji odżywczych z pożywienia. Może to prowadzić do anemii z niedoboru żelaza, niedoborów witaminowych (głównie witamin z grupy B, witaminy K i D), minerałowych (wapnia, potasu i magnezu) oraz do nadmiernej utraty masy ciała. Choroba manifestuje się także schorzeniami kości i stawów związanych z zaburzeniem wchłaniania witamin i minerałów niezbędnych do ich prawidłowego funkcjonowania.

Choroba Leśniowskiego-Crohna może być spowodowana różnymi przyczynami. Wśród nich głównie wymienia się czynniki genetyczne, immunologiczne (nadprodukcja substancji prozapalnych przez komórki układu odpornościowego) oraz środowiskowe (m.in. niezdrowy styl życia).

Rozwinięciu się choroby sprzyjają następujące czynniki:
   • niezdrowa dieta, w której przeważa wysoko przetworzona żywność, zawierająca dużo tłuszczów nasyconych i węglowodanów, a mało białka i błonnika,
   • zakażenia bakteryjne lub wirusowe,
   • zaburzenie mikrobioty jelitowej (za mało bakterii probiotycznych Lactobacillus i Bifidobacterium spp., przewaga bakterii patogennych),
   • zanieczyszczenie środowiska, kontakt z substancjami toksycznymi i wolnymi rodnikami,
   • palenie papierosów,
   • przewlekły stres,
   • stosowanie niektórych leków (m.in. antybiotyków, doustnej antykoncepcji, przewlekłe przyjmowanie ibuprofenu, ketonalu i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych).

Diagnozowanie choroby Leśniowskiego-Crohna jest wymagające i trwa przez długi czas. Lekarz rozpoczyna rozpoznanie na drodze wywiadu z pacjentem, badania przedmiotowego oraz wyników badań laboratoryjnych z krwi i kału. Standardowe badania obejmują morfologię krwi, stężenie albumin i białka CRP we krwi oraz poziom żelaza.

Podstawowym badaniem, które może odróżnić chorobę Crohna od innych schorzeń przewodu pokarmowego, jest kolonoskopia, czyli badanie endoskopowe jelita grubego. Podczas niej obserwuje się stan śluzówki jelit, szczególnie na odcinku pomiędzy jelitem krętym a początkiem jelita grubego. Czasem podczas badania pobiera się wycinek wyściółki ścian jelit, aby zbadać go pod kątem obecności markerów stanu zapalnego. Jeśli lekarz odnajdzie zmiany, wówczas potwierdza chorobę Crohna.

Terapia choroby Leśniowskiego-Crohna polega na połączeniu leczenia farmakologicznego i dietetycznego, a czasem także chirurgicznego. Taka kombinacja skupia się na wyciszeniu stanu zapalnego i osiągnięciu remisji choroby.

Leczenie farmakologiczne najczęściej polega na podaniu leków z grupy aminosalicylanów, czyli sulfasalazyny i mesalazyny. Leki te charakteryzują się stosunkowo wysokim profilem bezpieczeństwa, są dobrze tolerowane przez pacjentów i wiążą się z niewielką liczbą działań niepożądanych. Stosuje się je zarówno w okresie zaostrzenia, jak i przewlekle. Ich mechanizm polega na działaniu przeciwzapalnym na ściany jelit, co redukuje objawy choroby. Przy poważnych zaostrzeniach objawów stosuje się doustne glikokortykosteroidy, azatioprynę lub metotreksat.

W ciężkich przypadkach choroby lekarz może zalecić leczenie operacyjne. Szczególnie jeśli rozwijają się niebezpieczne dla zdrowia powikłania, takie jak przetoki, perforacje czy niedrożność ścian jelit. Wówczas lekarz chirurgicznie usuwa zmieniony chorobowo odcinek jelita.

Nieodpowiednia dieta i niedostateczna wiedza na temat żywienia w chorobie Crohna prowadzą do wydłużenia czasu leczenia i braku poprawy stanu zdrowia.

Osoby chorujący na tę chorobę powinny unikać:
   • niektórych owoców i warzyw, w szczególności kapusty, strączków, jabłek, gruszek, kalafiora, ogórków,
   • drożdżówek, naleśników, placków,
   • kawy, 
   • wody gazowanej,
   • alkoholu,
   • smażonego mięsa,
   • żółtego sera,
   • produktów mlecznych, jeśli chorobie towarzyszy nietolerancja laktozy.

Wymienione produkty zwiększają ruchy perystaltyczne jelit, powodują wzdęcia i pogłębiają objawy choroby Crohna.

Chorobie Leśniowskiego-Crohna często towarzyszą niedobory, które mogą wymagać zwiększenia spożycia niektórych witamin i minerałów. Warto z lekarzem rozważyć możliwość dodatkowej suplementacji, na przykład żelaza, witaminy B12, K lub wapnia.

Inną metodą wspomagania leczenia może być probiotykoterapia. Dysbioza jelitowa jest jednym z czynników wzmagających objawy choroby Crohna. Badania kliniczne na pacjentach wykazały, że stosowanie probiotyków redukuje objawy nieswoistych zapaleń jelit. Mowa tu o szczepach Lactobacillus acidophilus, L. casei, L. rhamnosus oraz Bifidobacterium lactis.

Bibliografia:
   1. Taszarek, K., Klimaszewska, K. Choroba Leśniowskiego-Crohna - Objawy, diagnostyka, leczenie. Współczesne wyzwania w ochronie zdrowia, 69.
   2. Kargulewicz, A., Ignyś, I. (2008). Problem niedożywienia oraz postępowanie dietetyczne u dzieci z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Nowiny Lekarskie, 77(5), 362-366.
   3. Hebzda, A., Szczeblowska, D., Serwin, D., Wojtuń, S., Hebzda, Z., & Grys, I. (2011). Choroba Leśniowskiego-Crohna–diagnostyka i leczenie. Pediatria i medycyna rodzinna, 2(7), 98-103.
   4. Łodyga, M., Eder, P., Bartnik, W., Gonciarz, M., Kłopocka, M., Linke, K., ... & Rydzewska, G. (2012). Wytyczne Grupy Roboczej Konsultanta Krajowego w dziedzinie Gastroenterologii i Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczące postępowania z pacjentem z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Prz Gastroenterol, 7(6), 317-338.
   5. Tuszyński, P. Probiotyki i prebiotyki. Kompendium wiedzy dla farmaceutów i lekarzy. (2021) Wydawnictwo farmaceutyczne.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.

redaktor: mgr farm. Angelika Czarnecka