Czerniak – czynniki ryzyka, objawy i profilaktyka

Czerniak to niebezpieczny typ nowotworu skóry, który rozwija się z komórek zwanych melanocytami odpowiedzialnych za produkcję pigmentu – melaniny. Choć najczęściej pojawia się na skórze, może też rozwinąć się w innych miejscach, takich jak oczy oraz narządy wewnętrzne. Zazwyczaj jest wynikiem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, choć może mieć także podłoże genetyczne. Warto zaznaczyć, że czerniaki w Polsce występuje relatywnie rzadko, jednak są to nowotwory, których liczba zachorowań dynamicznie rośnie.

• Długotrwała ekspozycja na promieniowanie słoneczne oraz korzystanie z solarium zwiększają ryzyko rozwoju tego niebezpiecznego nowotworu skóry.
• Osoby o jasnej karnacji są bardziej narażone na rozwój czerniaka, ponieważ ich skóra charakteryzuje się mniejszą zawartością melaniny, która chroni przed szkodliwym działaniem promieni UV. 
• Osoby, u których w rodzinie występowały przypadki czerniaka, są bardziej narażone na jego rozwój.
• Oparzenia słoneczne z dzieciństwa i młodego wieku mogą zwiększyć ryzyko rozwoju czerniaka.
• Posiadanie wielu znamion również zwiększa ryzyko rozwoju choroby.
• Osoby z obniżoną odpornością są bardziej narażone na rozwój tego groźnego nowotworu skóry.
• Ryzyko rozwoju czerniaka wzrasta wraz z wiekiem, chociaż może on wystąpić również u młodszych osób.

Kryteria ABCDE to system kliniczny, który został opracowany w Stanach Zjednoczonych, ale stosowany jest na całym świecie w celu ułatwienia pacjentom oraz lekarzom rozpoznania niebezpiecznych zmian skórnych. Jednak należy podkreślić, że kryteria ABCDE nie są w pełni skuteczne w diagnozowaniu czerniaka. Ten system pozwala na rozpoznanie tylko niektórych rodzajów tego nowotworu. 

A – Asymetria: Czerniak często ma niesymetryczny kształt, co oznacza, że nie można go podzielić na dwie równe połowy. W przeciwieństwie do łagodnych zmian, które z reguły są owalne lub okrągłe, czerniak jest nierówny. Dodatkowo może posiadać wyniosłości, które przypominają „wyspy”.

B – Brzeg: Brzegi czerniaka mogą być nieregularne, poszarpane lub zgrubiałe. Nie są one gładkie, jak w przypadku łagodnych zmian. 

C – Kolor: Czerniak może mieć różne kolory w obrębie jednego znamienia. Może to obejmować odcienie brązu, czerni, czerwieni lub innych nietypowych kolorów. Ponadto barwnik na znamieniu może być nierównomiernie rozłożony.

D – Średnica: Czerniak zwykle ma większą średnicę niż 5 mm, ale należy zauważyć, że nie wszystkie większe znamiona są czerniakami. Niektóre czerniaki mogą być mniejsze.

E – Ewolucja: Znamiona, które zmieniają się w czasie, mogą budzić niepokój. Obejmuje to zmiany rozmiaru i kształtu. Jeśli zauważysz jakiekolwiek zmiany, warto skonsultować się z lekarzem.

Na końcu warto dodać, że kryteria ABCDE to tylko pewne wskazówki dotyczące czerniaka, a nie pełna diagnoza. Stanowią doskonałe narzędzie dydaktyczne, które pozwala podnieść świadomość na temat raka skóry oraz zachęcić pacjentów do regularnego badania znamion skórnych. Jak wiadomo, wczesne wykrycie tego niebezpiecznego nowotworu daje lepsze rokowania.

Czerniak może wywoływać różne objawy, na które warto zwrócić uwagę i które mogą budzić niepokój. 

Należą do nich:

• Owrzodzenie: Czerniak może powodować powstawanie owrzodzeń na skórze, które nie goją się lub się pogłębiają.
• Świąd: Znamiona lub plamy skórne związane z czerniakiem mogą wywoływać świąd.
• Zaczerwienienie: Obszar wokół znamienia może być zaczerwieniony.
• Krwawienie: Czerniak może powodować krwawienie ze zmiany skórnej.
• Zmiana kształtu: Znamiona lub plamy skórne związane z czerniakiem mogą zmieniać swoje kształty.
• Asymetria wzrostu: Czerniak często rośnie niesymetrycznie, co oznacza, że nie można podzielić go na dwie równe połowy.

• Unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce od najmłodszych lat, ponieważ oparzenia słoneczne, które pojawiły się przed 10. rokiem życia, zwiększają ryzyko wystąpienia czerniaka dwukrotnie.
• Unikaj słońca w godzinach szczytu promieniowania UV, zazwyczaj między 10:00 a 14:00.
• Stosuj kremy z filtrem przeciwsłonecznym o SPF co najmniej 30, nawet w chłodniejszych miesiącach.
• Noś kapelusz z szerokim rondem lub czapkę z daszkiem oraz okulary przeciwsłoneczne.
• Unikaj solarium: sztuczne źródła promieniowania UV, takie jak solarium, również zwiększają ryzyko czerniaka. Dawka promieniowania używanego w solarium jest znacznie wyższa niż ta, którą otrzymujemy podczas naturalnego opalania.
• Przeprowadzaj regularne samobadania skóry.
• Regularnie poddawaj się badaniom dermatologicznym, szczególnie jeśli jesteś osobą z grupy wysokiego ryzyka zachorowania na czerniaka.

Bibliografia:

1. Chowaniec Z., Czerniak – problemy diagnostyczno-terapeutyczne w praktyce kosmetologa, Kosmetologia Estetyczna, 3/2018
2. https://www.zwrotnikraka.pl/czerniak-objawy-raka-skory/#3 (dostęp 20.06.2023)
3. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/nowotwory_skory/74371,czerniak (dostęp 20.06.2023)
4. Rutkowski P. i wsp., Czerniaki skóry—zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w 2016 roku, Onkologia w Praktyce Klinicznej-Edukacja, 1(1), 2015.

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.