Czym są emolienty i jak wpływają na nawilżanie skóry?

Emolienty to środki, które działają nawilżająco i natłuszczająco. W aptekach dostępne są w różnych postaciach, takich jak:

• emulsje, 
• żele do kąpieli, 
• kremy, 
• płyny do kąpieli, 
• lotiony,
• maści. 

Zawierają one substancje hydrofobowe i hydrofilowe, które pomagają zachować odpowiednie nawilżenie skóry. Dobór właściwej postaci preparatu zależy przede wszystkim od stanu skóry, preferencji pacjenta oraz wieku. Emolienty zawdzięczają swoją zdolność utrzymywania nawilżenia i wzmacniania bariery naskórkowej składnikom higroskopijnym, lipidom oraz humektantom. Warto zaznaczyć, że emolienty znajdują szczególne zastosowanie w pielęgnacji skóry w przypadku występowania atopowego zapalenia skóry, łuszczycy oraz kontaktowego zapalenia skóry. Dzięki ich lipofilowemu charakterowi skóra po ich zastosowaniu staje się wygładzona, odpowiednio nawilżona, natłuszczona oraz bardziej elastyczna. Emolienty mogą przybierać formę emulsji:

• oleju w wodzie (O/W), 
• wody w oleju (W/O).

Istnieją także inne stabilne struktury, które nie wymagają emulgatorów i składają się z substancji o różnych właściwościach i mechanizmach działania. Przy wyborze emolientu warto zapoznać się z jego składem, gdyż to właśnie on decyduje o szczególnych cechach danego preparatu.

W emolientach można wyróżnić kluczowe składniki, takie jak mocznik, substancje okluzyjne oraz lipidy. Te istotne elementy odgrywają niezwykle ważną rolę w pielęgnacji skóry, zapewniając jej dogłębne nawilżenie, ochronę oraz przywracając zdrowy, promienny wygląd.

1. Składniki okluzyjne 

Emolienty są składnikami, które odgrywają ważną rolę w pielęgnacji skóry dzięki swoim okluzyjnym właściwościom. Działanie okluzyjne emolientów to proces, w którym tworzą one ochronną warstwę na powierzchni naskórka, co skutecznie zapobiega utracie wody przez parowanie. Dzięki temu zatrzymana woda przenika do komórek naskórka, co powoduje, że nabierają one większego napięcia i objętości, a przestrzenie międzykomórkowe stają się bardziej uszczelnione. Działanie to wzmacnia barierę naskórkową, chroniąc skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.

Najważniejsze składniki okluzyjne emolientów, które odpowiadają za ten efekt, to:

• oleje wodorowęglowe (np. parafina, wazelina, oleje mineralne),
• estry woskowe (np. lanolina),
• sterole i woski,
• alkohole tłuszczowe (np. cetylowy, stearylowy, lanolinowy),
• alkohole wielowodorowe (np. glikol propylenowy),
• fosfolipidy (np. lecytyna),
• kwasy tłuszczowe (np. stearynowy, lanolinowy).

2. Składniki lipidowe

Bariery naskórka mogą być zaburzone w wielu problemach skórnych. Aby przywrócić skórze zdrowy wygląd, potrzebne są naturalne lipidy naskórka, które wpływają na prawidłowe różnicowanie komórek naskórka. Ważnymi składnikami lipidowymi są:

• nienasycone kwasy tłuszczowe,
• skwaleny,
• fosfolipidy,
• cholesterol,
• sterole.

Powyższe składniki pomagają w regeneracji skóry i przywracają jej zdrową kondycję. Dzięki nim skóra może odzyskać swoją naturalną barierę ochronną, co przynosi korzyści w wielu problemach dermatologicznych.

3. Humektanty

Humektanty stanowią kolejny kluczowy składnik emolientu. Pełnią istotną funkcję w przyciąganiu i zatrzymywaniu cząsteczek wody w głębszych warstwach naskórka, a także utrzymywaniu jej w warstwie rogowej. Warto jednak pamiętać, że mogą one również zwiększać utratę wody przez naskórek, dlatego zawsze występują w połączeniu ze składnikami o działaniu okluzyjnym. Do najczęściej stosowanych humektantów należą:

• gliceryna (2-10%),
• sorbitol,
• mocznik (2-5%),
• mleczany,
• hydroksykwasy,
• kwas mlekowy,
• kwas hialuronowy.

4. Inne kluczowe składniki, wchodzące w skład emolientów:

Dodatkowo w zależności od stanu skóry i indywidualnych potrzeb, emolienty mogą zawierać składniki o dodatkowych właściwościach, na przykład:

• przeciwstarzeniowe (retinol, kolagen, witaminy, kwas hialuronowy),
• przeciwświądowe (mentol, kamfora, polidokanol),
• immunomodulujące (beta-glukan),
• filtry przeciwsłoneczne.

1. Nakładać na wilgotną skórę: Preparaty emolientowe najlepiej stosować na zwilżoną skórę tuż po kąpieli. To ułatwi wchłanianie aktywnych składników, gdy skóra jest wilgotna i miękka.
2. Wybrać odpowiednią postać: Dostępne są różne formy emolientów, takie jak kremy, maści, żele i emulsje do kąpieli. W przypadku kąpieli należy unikać wysokiej temperatury wody oraz ograniczyć jej czas.
3. Aplikacja kremów i maści: Kremy i maści z emolientami warto aplikować na skórę 2-3 razy dziennie. Ochronna warstwa utrzymuje się na skórze około 6 godzin.
4. Połączyć różne rodzaje emolientów: Kombinacja lotionów, kremów i maści zapewnia najlepsze nawilżenie i odbudowę funkcji bariery naskórka. Lekkie kremy najlepiej stosować w ciągu dnia, a cięższe maści na noc. 
5. Regularnie stosować: Nawilżające emolienty warto stosować nawet po poprawie stanu skóry, by uniknąć nawrotów zmian skórnych.
6. Dawkowanie u dzieci: Kiedy używa się emolientu u dzieci, sugerowana ilość wynosi co najmniej 250 g na tydzień, niezależnie od formy preparatu (krem, maść lub inna postać).
7. Dawkowanie u osób dorosłych: W przypadku dorosłych zalecana dawka to 500-600 g emolientu na tydzień, aplikowana na skórę 2-3 razy dziennie.

Emolienty odgrywają niezwykle istotną rolę w pielęgnacji skóry osób z nadmierną suchością skóry, łuszczycą czy atopowym zapaleniem skóry. Ich głównym celem jest nawilżanie i zmiękczanie skóry. Dodatkowo chronią skórę przed utratą wody oraz działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, takich jak zimno, wiatr i detergenty. Przy wyborze emolientu zaleca się uwzględnienie składu, głównego działania i  zamierzonego celu terapeutycznego. Kluczowe dla uzyskania pożądanych efektów jest właściwe stosowanie emolientu oraz zrozumienie przez pacjenta wybranej formy aplikacji. 

Bibliografia:

Mack Correa, C., Nebus, J. (2016). Leczenie chorych na atopowe zapalenie skóry: rola emolientów. Dermatologia po dyplomie, 4(4), 42-68.

Olszański, R., Pilarski, B. (2017). Emolienty – klasyfikacja oraz konsekwencje kliniczne. W: Aesthetica, nr 22, lipiec/sierpień 2017.

Welz-Kubiak, K., Reich, A. (2016). Znaczenie emolientów w codziennej pielęgnacji skóry. In Forum Dermatologicum, 2(1), 20-23.

Dębowska, R., Pasikowska-Piwko, M., & Kisiel, K. A. (2021). Terapia emolientowa w przebiegu atopowego zapalenia skóry. Zagadnienia ważne dla pediatry, 29(5).

Materiały publikowane w aplikacji ApteGo mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. W żadnym wypadku nie zastępują konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub inną osobą wykonującą zawód medyczny. Przed podjęciem decyzji mogącej mieć wpływ na Twoje zdrowie, skonsultuj ją z profesjonalistą medycznym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację zdrowotną.